Cây Vả Mật – Sự phân loại, chăm sóc và ứng dụng của cây Vả

Xuất hiện phổ biến ở vùng núi Tây Bắc và miền Trung nước ta, cây vả là một loại cây được nhiều người biết đến. Tuy nhiên, nếu không chú ý quan sát kỹ, có thể dễ dàng nhầm lẫn giữa cây vả và cây sung. Vì vậy, bài viết này sẽ giúp bạn tìm hiểu thêm về cây Vả, từ phân loại, cách chăm sóc cho đến các công dụng chính của nó.

Cây Vả là cây gì?

Cây vả có nhiều cái tên khác nhau như sung Mỹ, sung tai voi, sung lá rộng. Tên tiếng Anh của nó là Roxburgh fig. Đây là một loại cây đặc biệt, vì hầu hết các bộ phận của nó đều có thể được sử dụng làm thuốc hoặc làm thực phẩm.

Cây Vả có nguồn gốc từ dãy Himalaya thuộc miền nam Trung Quốc và một số khu vực Âu Mỹ, Việt Nam. Loài cây này có tên khoa học là Ficus auriculata và thường sống ở những nơi ẩm ướt, bờ sông suối hoặc vùng rừng nguyên sinh.

Cây vả trồng nhiều ở vùng núi phía Bắc và miền Trung Việt Nam

Đặc điểm của cây Vả

Ở Việt Nam, cây Vả được phân vào nhóm cây ăn quả và được trồng ở khắp các miền Bắc Trung Nam với 4 giống chính là Vả muỗi, Vả mật, Vả Huế và Vả tây.

Cây vả có nhiều điểm tương đồng với cây sung, bao gồm:

• Phần thân: Cây vả là loại cây thân gỗ, ăn quả. Cây khi còn non có vỏ màu xám trắng, khi trưởng thành chuyển dần sang nâu nhạt. Đặc biệt, có rất nhiều gân tròn bao quanh thân, chiều cao tự nhiên có thể lên tới 10 – 12m.
• Phần lá: Lá cây vả có đặc trưng riêng biệt. Cuống lá và thân lá dài, phần đầu lá hình trái tim, phiến lá tương đối to. Khi còn non có màu xanh nhạt, khi lớn chuyển dần sang xanh đậm. Đồng thời, cũng có những phần nổi trên mặt lá tương tự cây sung.
• Phần hoa: Hoa vả có thể mọc thành chùm từ phần gốc cho đến phần ngọn, có màu trắng và hình phễu. Mùa hoa nở vào tháng giêng, thường nở cùng lúc và tạo nên những chùm hoa trắng xóa. Sau khoảng 1 tuần, hoa sẽ tàn và tạo thành quả non.
• Quả vả: Quả vả có kích thước to hơn so với sung, hơi bẹt. Trung bình, quả vả có bán kính dao động từ 4 – 5cm. Bề ngoài quả vả có lông tơ, khi non có màu xanh và chuyển dần sang màu đỏ khi chín. Loại quả này có thể ăn trực tiếp hoặc dùng để chế biến các loại thuốc đông y.

Cây Vả có mấy loại?

Trước đây, cây Vả được chia thành 4 loại chính là Vả mật, Vả nếp, Vả muỗi và Vả tây. Hiện nay còn có một số giống cây Vả mới được lai tạo. Mỗi loại đều có những đặc điểm riêng biệt vô cùng thú vị.

Cây vả rừng (Vả muỗi)

Cây vả rừng hay còn được dân gian gọi là cây vả muỗi, cũng có tên gọi này bởi trong phần ruột của quả có chứa nhiều bọ muỗi. Đây cũng là đặc điểm dễ nhận biết nhất. Ngọn vả muỗi có màu đỏ, phần lá nhỏ và dài, quả có vị chát.

Cây vả muỗi hay còn gọi là vả rừng

Cây Vả nếp (Vả Huế)

Cây vả nếp hay còn được gọi là cây vả Huế là giống cây được sử dụng làm thực phẩm nhiều nhất vì quả nhỏ, ăn giòn, không quá chát. Đặc điểm chính để phân biệt vả Huế chính là phần quả có nhiều lông màu xanh, quả bè khi cắt ra phần ruột có màu phấn hồng, ít ra mủ.

Cây vả nếp hay còn gọi là cây vả Huế

Cây Vả mật

Cây vả mật có đặc điểm đặc trưng là phần dịch nhầy giống mật ong chứa trong quả. Đặc điểm này không thể lẫn với bất cứ loại vả nào khác. Về hình thái bên ngoài, quả vả mật có dáng thuôn hình trái lê, khi còn xanh có nhiều nhựa và quả xanh bóng, ít lông.

Cây vả mật có quả rất to

Cây Vả tây

Cây vả tây, hay còn được gọi là sung ngọt, sung Mỹ, là giống cây đem lại giá trị kinh tế cao nhất. Phiến lá to, thân cao từ 3 – 10m, quả to khi xanh có màu xanh đậm, khi chín có màu nâu đỏ. Phần ruột khi chín cũng có màu nâu đỏ và có vị ngọt rất rõ.

Vả tây hay còn gọi là sung Mỹ, sung ngọt

Giá trị dinh dưỡng của quả Vả

Cây vả không chỉ là loại cây có giá trị kinh tế, mà còn mang lại nhiều giá trị dinh dưỡng. Quả vả chứa nhiều chất dinh dưỡng quan trọng, bao gồm protein, chất béo, đường, vitamin B, C và nhiều loại khoáng chất như đồng, sắt, kẽm, mangan. Đặc biệt, quả vả còn cung cấp chất xơ và axit amin có lợi cho sức khỏe.

Quả vả chứa nhiều giá trị dinh dưỡng

Công dụng và ý nghĩa của cây Vả

Nhờ những đặc điểm về hình thái và dinh dưỡng, cây Vả ngày nay được sử dụng với nhiều mục đích khác nhau. Trong đó, có 3 công dụng chính là làm thực phẩm, tác dụng trong y học và trồng làm cây cảnh hoặc cây bóng mát.

Sử dụng quả Vả làm thực phẩm

Quả vả được sử dụng để làm thực phẩm với hai cách dùng chính. Khi quả vả còn xanh, có thể dùng để chế biến thành các món ăn như muối xổi, trộn gỏi hoặc kết hợp với thịt lợn, thịt bò, móng giò. Khi quả vả chín, có thể trực tiếp sử dụng như một loại trái cây có vị ngọt hương thơm.

Một số món ăn được chế biến từ quả vả như muối, nộm, bóp gỏi hoặc kết hợp với thịt lợn, thịt bò, móng giò. Đồng thời, cũng có thể thu hoạch và đem sấy khô hoặc làm thành mứt vả.

Quả vả được chế biến thành nhiều món ăn khác nhau

Tác dụng của quả Vả trong y học

Quả vả được sử dụng nhiều trong Đông y, với đặc tính chính là có vị chát nhưng lành tính. Quả vả có thể hỗ trợ điều trị tích cực các bệnh lý khác nhau như táo bón, tim mạch, cao huyết áp, xương khớp, thoái hóa…

Đặc biệt, nhờ hàm lượng chất xơ cao, ít năng lượng và giàu giá trị dinh dưỡng, quả vả được sử dụng cho những người có mục đích giảm cân. Nó cung cấp axit amin và hạn chế những tác động tiêu cực đối với sức khỏe.

Làm cây cảnh / cây bóng mát

Một tác dụng khác của cây vả là làm cây cảnh hoặc cây bóng mát. Khi trồng làm cây cảnh, nó được trồng trong vườn nhà hoặc trước cửa của các gia đình, tạo ra giá trị thẩm mỹ cũng như làm cho môi trường thêm trong lành.

Khi trồng làm cây bóng mát, cây vả được trồng chủ yếu tại những khu vực công cộng như trường học, bệnh viện, công viên và quảng trường. Nhờ tán lá rộng và thân cao, cây vả mang đến bóng mát và không khí thoáng đãng cho các khu vực xung quanh.

Trồng cây Vả trước nhà có tốt không?

Nhiều người thắc mắc liệu có nên trồng cây Vả trước nhà hay không. Trên thực tế, cây vả biểu thị sự no đủ, sung túc và mang lại năng lượng và vận khí tốt cho gia chủ theo quan niệm phong thủy. Do đó, trồng cây Vả trước nhà sẽ mang lại may mắn và thịnh vượng.

Tuy nhiên, cây vả có kích thước tương đối lớn và quả chín sẽ rụng xuống và thu hút nhiều ruồi muỗi. Vì vậy, khi trồng loại cây này, bạn nên chọn vị trí phù hợp, tránh che mất không gian quanh nhà. Ngoài ra, cần thường xuyên dọn dẹp vệ sinh, cắt tỉa cành và quả.

Cây vả mật trồng trước nhà sai trĩu quả

Cây Vả trồng bao lâu có trái? Quả Vả có ăn được không?

Thời gian cây Vả ra trái không cố định, phụ thuộc vào chế độ chăm sóc. Nếu chăm sóc tốt, trong khoảng 2 – 3 năm cây sẽ bắt đầu cho ra quả đầu tiên. Tuy nhiên, nếu điều kiện và khí hậu không phù hợp, cây có thể ra trái muộn hơn so với thời gian thông thường. Tuổi thọ trung bình của giống cây này có thể kéo dài đến hơn chục năm nếu có điều kiện chăm sóc thích hợp.

Cây vả ra trái sau 2-3 năm trồng

Cây Vả là một giống cây ăn quả, do đó quả Vả hoàn toàn có thể ăn. Thậm chí, có thể chế biến được rất nhiều các món ngon khác nhau từ loại quả này. Trên thị trường, các loại vả có giá trị kinh tế cao như vả tây được bày bán với mức giá rất cao từ 600.000 – 700.000 đồng/kg.

Cách chế biến trái Vả xanh và chín?

Tùy theo vùng miền khác nhau, quả Vả có thể chế biến thành nhiều món ăn khác nhau. Hiện nay, có hai cách chế biến chính được ưa chuộng nhất:

• Chế biến món ăn với quả vả xanh: Quả vả xanh có thể được sử dụng để chế biến các món ăn như muối, nộm, bóp gỏi hoặc kết hợp với thịt lợn, thịt bò, móng giò. Khi chế biến, bạn nên chú ý rửa thật sạch quả, cắt nhỏ và ngâm trong nước để ra hết mủ.
• Chế biến quả vả chín: Quả Vả chín có thể được chế biến thành vả sấy khô hoặc mứt vả. Cả hai phương pháp này đều giúp bảo quản quả trong thời gian dài và tận hưởng sau này.

Phân biệt cây Vả và cây Sung

Cây vả và cây sung là hai loại cây có nhiều đặc điểm tương đồng, nhưng cũng có những điểm khác nhau. Để phân biệt chúng, hãy nhìn vào những đặc điểm dưới đây:

Cách nhân giống cây Vả

Nhân giống cây Vả có thể được thực hiện qua các phương pháp như giâm cành, chiết cành và giâm hạt giống. Tất cả các phương pháp này đều cho hiệu quả tối ưu.

Đối với phương pháp giâm cành, bạn cần chọn những cây đã cho ra từ 3 – 5 vụ quả, có năng suất cao và ổn định. Tiến hành khoanh vỏ và chuẩn bị bó bầu bằng cách trộn đất với các loại mụn dừa, trấu hay rơm mục. Sau đó, dùng bầu đất bó xung quanh cành và quấn bằng nilon. Đợi khoảng 30 – 40 ngày cho cây ra rễ, sau đó cưa cành và mang vào vườn ươm.

Ngoài giâm cành, bạn cũng có thể thực hiện nhân giống cây Vả bằng phương pháp chiết cành và giâm hạt giống.

Kỹ thuật trồng và chăm sóc cây Vả

Cây Vả có khả năng sinh trưởng tốt và chịu chơi trong môi trường tự nhiên. Tuy nhiên, để cây phát triển nhanh chóng và cho trái đều đặn, bạn cần áp dụng phương pháp trồng và chăm sóc phù hợp.

• Lựa chọn thời vụ: Cây Vả có thể trồng quanh năm. Tuy nhiên, thời điểm tốt nhất là vào tháng 5 – 6, khi mưa nhiều và phù hợp với đặc điểm sinh trưởng của cây.
• Chọn giống: Bạn có thể sử dụng phương pháp giâm cành, chiết cành hoặc giâm hạt giống để trồng cây Vả. Đảm bảo chọn giống cây đạt chất lượng tốt và có tỷ lệ phát triển cao.
• Kỹ thuật trồng: Đối với việc trồng Vả từ hạt giống, khuyến nghị ngâm hạt trong nước ấm trước khi gieo. Khi gieo vào khay hạt, hãy chú ý độ ẩm thường xuyên. Sau khi cây nảy mầm và phát triển, tách cây con và trồng ở vị trí thích hợp.
• Tưới nước: Cây Vả mọc tốt trong môi trường ẩm ướt, do đó cần tưới nước thường xuyên, ít nhất là 1 lần/ngày. Vào mùa khô hạn có thể tăng tần suất tưới nước.
• Bón phân: Chăm chỉ bón phân giúp cây phát triển và cho trái nhanh chóng. Bạn có thể sử dụng các loại phân hóa học, phân chuồng hoặc phân hữu cơ khoảng 3 – 4 tháng/lần.
• Cắt tỉa: Cắt tỉa những cành cây hoặc tán lá thừa, nhất là sau mỗi vụ quả. Loại bỏ những cành cũ hoặc bị sâu bệnh là cách tốt nhất để duy trì sức khỏe cho cây.

Cây Vả giá bao nhiêu và mua cây giống ở đâu?

Cây vả giống có nhiều mức giá khác nhau, tùy thuộc vào đơn vị cung cấp và hình thức cây trồng. Hạt giống cây Vả có giá bán dao động từ 100.000 – 200.000 đồng/túi. Đối với cây giống, mức giá này sẽ tăng lên một chút, trong khoảng từ 150.000 – 300.000 đồng tùy loại.

Bạn có thể mua hạt giống cây Vả tại các cửa hàng bán cây cảnh, cây trồng hoặc trên các trang thương mại điện tử. Nếu muốn mua cây giống, bạn có thể trực tiếp đến các vườn ươm để lựa chọn cây ưng ý nhất.

Cây Vả mang lại rất nhiều công dụng trong cuộc sống, vì vậy đây là gợi ý hoàn hảo cho những người đang tìm kiếm loại cây trồng. Hy vọng rằng những thông tin mà bài viết chia sẻ có thể giúp bạn có thêm kinh nghiệm trồng và chăm sóc loài cây đặc biệt này.

Chơi cây cảnh – Nơi chia sẻ kinh nghiệm trồng và chăm sóc cây cảnh