Cây Gáo Nước – Kho Báu Thiên Nhiên Với Công Dụng Đặc Biệt

Cây Gáo, hay còn gọi là cây Thiên Ngân, là một loại cây gỗ thường xanh thuộc họ Cà phê. Theo kinh nghiệm dân gian, loài cây này được sử dụng để làm thuốc do chứa các thành phần có dược tính tốt. Nhưng hãy cẩn thận phân biệt giữa các loài gáo trắng, gáo vàng và gáo đỏ để sử dụng đúng mục đích.

Phân Biệt Các Loại Gáo Trắng, Gáo Vàng Và Gáo Đỏ

Cây Gáo là một loại cây gỗ thường xanh thuộc họ Cà phê, có chiều cao khoảng 30-35m. Tùy thuộc vào từng loài, cây có các đặc điểm sinh thái khác nhau. Có 3 loại gáo phổ biến là gáo trắng, gáo vàng và gáo đỏ, cần phân biệt rõ để tránh nhầm lẫn.

1. Cây Gáo Trắng

Loại gáo này còn có tên gọi khác là cây cà tôm, cây cà đam hay gáo tàu. Tên khoa học của nó là Neolamarckia cadamba. Cây gáo trắng có chiều cao lên tới 30-35m. Thân cây thẳng, có nhiều cành và nhánh đâm ngang. Vỏ thân màu xám, nhưng gỗ giác lại có màu trắng và gỗ lõi có màu cam nhạt. Lá cây dài khoảng 15-30cm, phiến lá có hình bầu dục. Hoa mọc ở đầu cành nhánh, quả có dạng phức kép hình cầu. Cây gáo trắng thường sống ở các bình nguyên cao và rừng bị ngập nước.

2. Cây Gáo Vàng

Cây gáo vàng có chiều cao khoảng 30-35m và đường kính thân cây dài khoảng 1m. Tán cây gáo vàng mọc đối xứng và giống với thông hay tùng. Hoa mọc thành cụm màu vàng, có mùi thơm dễ chịu. Gỗ của cây màu vàng, có sợi dài và to hơn. Loài gáo vàng phân bố ở vùng Nam Á, Đông Nam Á và Australia.

3. Cây Gáo Đỏ

Cây gáo đỏ còn được gọi là gáo tròn, tên khoa học là Haldina cordifolia. Cây có thân thẳng đứng và vỏ thân khi còn non có màu nâu tro và tròn nhẵn. Khi trưởng thành, vỏ chuyển sang màu nâu và có sọc thẳng đứng. Tán cây có hình dù, cành cây dài và phẳng, còn phần ngọn thì hơi rủ. Lá cây dài khoảng 10-30cm, có màu lục sẫm và mặt trên lá màu nhạt hơn. Hoa cây gáo đỏ có màu vàng và quả nang dài khoảng 3-4cm. Cây gáo đỏ phân bố ở nhiều quốc gia như Việt Nam, Ấn Độ, Philippin, Thái Lan và Trung Quốc.

Loại Gáo Nào Có Tác Dụng Chữa Bệnh?

Trong 3 loại gáo trên, gáo trắng và gáo đỏ là 2 loại có chứa nhiều thành phần có dược tính cao.

Cây gáo trắng chứa một số chất đắng tương tự như acid cinchotannic. Hoa cây cũng chứa hàm lượng lớn tinh dầu. Vỏ thân cây có chứa chất béo, đường giảm, steroid và alkaloid. Loài gáo này có tác dụng hạ nhiệt và làm se da. Vỏ và lá cây gáo trắng thường được chiết xuất để làm chất chống viêm.

Gáo đỏ cũng chứa nhiều thành phần hóa học đa dạng. Vỏ cây chứa hàm lượng tanin và alkaloid rất cao. Vỏ gáo đỏ có tác dụng hạ sốt và giải cảm tốt. Ngoài ra, cây còn có tác dụng như sát trùng, chống nhiễm khuẩn, điều trị xơ gan cổ trướng, chữa kiết lỵ và tiêu chảy.

Thu hái – Sơ chế – Bảo quản dược liệu

Vỏ cây gáo là bộ phận thường được sử dụng để làm vị thuốc. Dược liệu có thể thu hái quanh năm. Sau khi thu hái, vỏ cây được chẻ nhỏ và phơi khô trong bóng râm hoặc sấy khô với nhiệt độ thấp. Dược liệu đã qua sơ chế cần được bảo quản trong túi kín, ở những nơi khô mát để tránh ẩm mốc và mối mọt. Nếu không sử dụng hết, cần thỉnh thoảng đem ra phơi lại.

Các Bài Thuốc Từ Cây Gáo

Trong tất cả các loài gáo, gáo đỏ là loài được sử dụng phổ biến nhất để làm vị thuốc. Nó góp mặt trong một số bài thuốc như:

1. Bài Thuốc Chữa Bệnh Xơ Gan Cổ Trướng

• Chuẩn bị: 10g vỏ cây gáo đỏ, 10g cỏ xước toàn cây và 10g cỏ sữa lá lớn.
• Thực hiện: Rửa sạch dược liệu và cho vào nồi ấm. Thêm 1,5 lít nước và đun nhỏ lửa. Khi còn 600ml, tắt bếp và lọc bỏ bã thuốc. Chia thành 3 lần uống mỗi ngày 1 thang. Duy trì mỗi liệu trình khoảng 15 ngày.

2. Bài Thuốc Trị Chứng Cảm Sốt

• Chuẩn bị: 10-15g vỏ cây gáo đỏ.
• Thực hiện: Rửa sạch dược liệu và cho vào nồi ấm. Sắc lấy nước đặc, bỏ bã và uống hằng ngày.

3. Bài Thuốc Chữa Bệnh Tiêu Chảy

• Bài thuốc 1: Chuẩn bị 15g vỏ cây gáo đỏ và 10g khổ sâm. Rửa sạch dược liệu và cho vào nồi ấm. Sắc lấy nước đặc, bỏ bã và uống 1 thang/ngày. Theo kinh nghiệm dân gian, chỉ cần uống 2 thang thuốc là đã có hiệu quả.
• Bài thuốc 2: Chuẩn bị 1 to rễ cây gáo đỏ. Rửa sạch dược liệu và cho vào nồi ấm. Thêm 1 thang nước và đun kỹ trên lửa nhỏ. Chia thành nhiều lần uống trong ngày, mỗi lần khoảng 100-150ml.
• Bài thuốc 3: Chuẩn bị 1 nắm vỏ cây gáo đỏ, 1 nắm vỏ cây chòi mòi và 1 nắm vỏ cây van núi. Rửa sạch dược liệu và cho vào nồi ấm để hãm nước uống. Chia thành 3-4 lần uống trong ngày, mỗi lần khoảng 100ml.

4. Bài Thuốc Chữa Vết Thương Nhiễm Khuẩn

• Chuẩn bị: 50-60g vỏ cây gáo đỏ.
• Thực hiện: Rửa sạch dược liệu và cho vào nồi ấm. Sắc trên lửa nhỏ để thu lấy nước đặc. Dùng nước thuốc này để rửa vết thương bị nhiễm khuẩn 2 lần/ngày.

Như đã khuyến cáo, cây gáo có nhiều loại, cần phân biệt rõ để tránh sử dụng sai mục đích. Tất cả thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Nếu muốn sử dụng dược liệu cây gáo để chữa bệnh, hãy trao đổi trực tiếp với các chuyên gia y tế để được hướng dẫn.

Chơi cây cảnh – Nơi chia sẻ kinh nghiệm trồng và chăm sóc cây cảnh