Cây đơn đỏ: Những kiến thức hữu ích về loại cây đặc biệt này

Cây đơn lá đỏ không chỉ là một cây cảnh đẹp mắt mà còn có tác dụng thanh nhiệt, chỉ thống, khu phong và lợi tiểu. Lá đơn đỏ được sử dụng để chữa nhiều bệnh như đau nhức xương khớp, tiêu chảy lâu ngày, đại tiện ra máu và các chứng bệnh da như viêm da cơ địa, dị ứng và mề đay mẩn ngứa. Tuy nhiên, khi sử dụng cây đơn lá đỏ, cần phân biệt chính xác với cây đơn tướng quân (khôi nhung) và cây đơn hoa đỏ.

Mô tả cây đơn đỏ

1. Đặc điểm cây đơn mặt trời

Cây đơn lá đỏ là loài cây nhỏ, cao khoảng 80 – 100cm. Thân cây nhỏ, mảnh và có màu xanh lục. Lá mọc đối xứng, có hình bầu dục và mép có răng cưa. Mặt trên lá có màu lục, bên dưới có màu đỏ đặc trưng. Hoa mọc ở ngọn hoặc ở nách lá, tạo thành cụm. Hạt nang có 3 mảnh, bên trong chứa hạt màu nâu nhạt, có hình cầu.

2. Một số hình ảnh cây đơn đỏ/ đơn mặt trời

Hình ảnh cây đơn đỏ – Loài cây nhỏ, cao khoảng 80 – 100cm, thân nhỏ và mảnh.

Hình ảnh lá cây đơn mặt trời – Lá mọc đối xứng, mặt trên lá có màu lục, bên dưới có màu đỏ.

3. Bộ phận dùng

Lá của cây đơn mặt trời được sử dụng để làm thuốc.

4. Phân bố

Cây đơn đỏ được trồng ở nhiều địa phương tại Việt Nam để làm thuốc và làm cây cảnh.

5. Thu hái – sơ chế

Lá đơn đỏ có thể thu hái quanh năm, nhưng tháng 5 âm lịch được coi là thời điểm tốt nhất. Khi đó, cây phát triển mạnh, chứa nhiều nhựa và lá dày. Sau khi thu hái, lá có thể được thái nhỏ, phơi khô hoặc sao vàng.

6. Bảo quản

Cần bảo quản lá đơn đỏ ở nơi kín, khô ráo, tránh ánh nắng mặt trời trực tiếp và nơi ẩm ướt.

7. Thành phần hóa học

Lá cây đơn mặt trời chứa tannin, coumarin, 15% saponin, đường khử, anthranoid và nhiều chất khác.

Công dụng và cách sử dụng

1. Tác dụng của lá đơn đỏ theo Đông Y:

• Khu phong trừ thấp, chỉ thống, lợi tiểu và thanh nhiệt.
• Chữa lỵ, đại tiện ra máu, tiểu ra máu, mề đay mẩn ngứa, nổi mụn nhọt, tiêu chảy lâu ngày.

2. Theo nghiên cứu dược lý hiện đại:

• Có tác dụng điều trị mụn nhọt và mẩn ngứa ngoài da.

3. Cách dùng – liều lượng

Lá đơn đỏ có thể sử dụng dưới dạng sắc hoặc dùng ngoài, và có thể kết hợp với các dược liệu khác. Liều lượng hàng ngày là 6 – 12g lá khô hoặc 20 – 40g lá tươi.

Một số bài thuốc từ cây đơn lá đỏ

Cây đơn lá đỏ được sử dụng trong nhiều bài thuốc để chữa trị các bệnh như mất ngủ, viêm da cơ địa, mề đay mẩn ngứa, dị ứng và nhiều bệnh khác.

1. Bài thuốc chữa mề đay, dị ứng

• Chuẩn bị: 16 – 20g lá đơn đỏ. Có thể thêm vỏ núc nác, ké đầu ngựa và kim ngân mỗi loại 8 – 10g.
• Cách thực hiện: Lấy nước sắc từ các thành phần trên, chia thành 2 – 3 lần uống trong ngày.

2. Bài thuốc trị vú sưng đỏ, đau nhức, mụn nhọt ở vú

• Chuẩn bị: 15 – 20g lá đơn đỏ.
• Cách thực hiện: Rửa sạch lá đơn đỏ, sắc nước uống từ lá, chia thành 2 – 3 lần sử dụng. Ngoài ra, có thể dùng lá khô đập nhuyễn, sao nóng và bọc trong túi vải, chườm lên vùng đau nhức.

3. Bài thuốc trị trẻ em đi lỵ, đại tiện ra máu

• Chuẩn bị: 1 nắm lá đơn đỏ.
• Cách thực hiện: Rửa sạch lá đơn đỏ, sắc nước uống từ lá.

(Vui lòng xem bài viết trên trang web Chơi cây cảnh – Nơi chia sẻ kinh nghiệm trồng và chăm sóc cây cảnh để xem tiếp phần còn lại.)

Lưu ý khi sử dụng

• Tránh nhầm lẫn cây đơn lá đỏ với cây đơn tướng quân (khôi nhung).
• Người bị chứng khó đông máu hoặc hay chảy máu không nên sử dụng cây đơn lá đỏ.
• Tránh nhầm lẫn cây đơn lá đỏ với cây đơn hoa đỏ của họ Cà phê và cây đơn tướng quân (khôi nhung).
• Các bài thuốc đắp, ngâm rửa hoặc tắm từ lá đơn lá đỏ chỉ thích hợp với các trường hợp bệnh nhẹ và không có biểu hiện nghiêm trọng. Trong trường hợp tổn thương da rộng và có dấu hiệu viêm, sưng nóng, đau nhức, bạn nên kết hợp với các biện pháp điều trị chuyên sâu do bác sĩ chỉ định.

Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Để biết thêm thông tin về cây đơn lá đỏ, hãy tham khảo ý kiến của các bác sĩ chuyên khoa y học cổ truyền.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương – Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh