Cây Chè Rừng – Tìm hiểu thành phần và công dụng

Cây chè rừng là một loại thảo dược có tính chất lành tính rất phổ biến trong các bài thuốc chữa bệnh. Nó không chỉ chữa trị răng miệng, điều hòa huyết áp, giảm stress hay giảm cân, mà còn đem lại nhiều lợi ích khác cho sức khỏe. Hãy cùng tìm hiểu kỹ hơn về thành phần và công dụng của cây chè rừng.

Đặc điểm thực vật của cây chè rừng

• Tên thường gọi: cây chè rừng
• Tên gọi khác: cây trà từng, chè dây rừng, trà dây, chè dây leo, hồng huyết long, điền bồ trà, chè hoàng gia, chè hoàng thau, ngưu khiên tụy, song nho Quảng Đông…
• Danh pháp: Aidia cochinchinensis

1. Cây chè rừng là gì?

• Cây chè rừng có thân gỗ nhỏ hoặc cây bụi, nhánh không có lông.
• Lá chè rừng có hình dạng thuôn dài, dài từ 11 – 14cm, rộng từ 4 – 5cm, mép lá có răng cưa.
• Hoa chè rừng mọc đơn lẻ trên cuống dài.
• Quả nang của cây chè rừng có kích thước khoảng 3cm, trong đó vỏ quả dày 3mm.

2. Phân bố

Cây chè rừng là một loại thực vật đặc biệt vì nó chỉ mọc và phát triển trong môi trường tự nhiên. Loài cây này thích nghi tốt với môi trường khí hậu vùng cao như Cao Bằng, Lào Cai, Hà Giang, Yên Bái, Hòa Bình và một số tỉnh miền Trung như Quảng Nam, Đà Nẵng, Quảng Bình, Hà Tĩnh. Cây chè rừng thường phân bố rải rác ở những nơi thưa vắng, ít người qua lại.

Tuy nhiên, do sự khai thác rừng núi quá mức, cây chè rừng ngày càng trở nên khan hiếm. Để bảo vệ loài cây này, một số người dân các tỉnh thường tiến hành gieo trồng cây chè rừng trong các khu vực đồi núi để tạo điều kiện phát triển tự nhiên.

3. Phân loại

Cây chè rừng được phân thành nhiều loại dựa trên màu sắc của hoa, bao gồm cây chè rừng hoa trắng, hoa vàng, hoa đỏ…

Dưới đây là một số hình ảnh về cây chè rừng:

Cây chè rừng mọc tự nhiên ở một số miền núi phía Bắc

Hình ảnh cây chè rừng hoa đỏ

Hình ảnh cây chè rừng hoa vàng

4. Thành phần hóa học

Theo nhiều nghiên cứu, cây chè rừng chứa nhiều hoạt chất hóa học có lợi cho sức khỏe, bao gồm flavonoid, tanin và glucose. Trong đó, hợp chất flavonoid có chứa myricetin 5.32% và dihydromyricetin 58.83%.

Ngoài ra, cây chè rừng còn chứa các hoạt chất lành tính và an toàn như saponin và alcaloid, không gây độc hại cho sức khỏe.

Công dụng dược liệu cây chè rừng

Cây chè rừng có nhiều tác dụng tốt cho sức khỏe nhờ các hoạt chất quý mà nó chứa.

1. Theo y học cổ truyền

Theo y học cổ truyền, cây chè rừng được coi là một vị thuốc quý có khả năng thanh nhiệt, giải độc, giảm đau, tiêu viêm và chống khuẩn. Mặc dù có vị hơi đắng nhưng lại có mùi rất thơm.

Khi sử dụng dược liệu từ cây chè rừng, bạn có thể chữa trị một số bệnh lý về dạ dày như viêm loét dạ dày, cải thiện chức năng tiêu hóa, chữa chứng phong nhiệt, cảm mạo, các bệnh lý xương khớp, bệnh viêm họng và giảm stress.

2. Theo y học hiện đại

Sau nhiều nghiên cứu, các chuyên gia đã chứng minh được những công dụng chữa bệnh từ cây chè rừng:

• Tiêu diệt vi khuẩn Hp: Dược liệu cây chè rừng giúp diệt trừ vi khuẩn Hp, hỗ trợ chữa trị và cải thiện một số triệu chứng liên quan đến dạ dày hiệu quả.
• Chữa chứng đau dạ dày: Flavonoid trong cây chè rừng giúp giảm viêm, làm lành vết loét và cải thiện triệu chứng đau dạ dày, hạn chế triệu chứng trào ngược.
• Chữa rôm sảy, nổi mụn nhọt, mẩn ngứa: Nhờ tính lành tính và mát lành, cây chè rừng có khả năng cải thiện triệu chứng như rôm sảy, mẩn đỏ, ngứa ngáy.
• Các vấn đề về răng miệng: Cây chè rừng chứa tanin và flavonoid giúp làm sạch khoang miệng, cải thiện triệu chứng viêm lợi, đau nhức răng, nổi nhiệt miệng và chứng hôi miệng, giúp bạn có hàm răng khỏe mạnh.
• Điều hòa huyết áp: Uống nước chè rừng hàng ngày giúp điều hòa huyết áp, phòng ngừa các biến chứng nguy hiểm về tim mạch, đột quỵ, xơ vữa động mạch và tạo sự ổn định trong thời gian dài.
• Tốt cho người giảm cân: Có người cho rằng sau một thời gian sử dụng cây chè rừng, cân nặng được kiểm soát hiệu quả, cảm giác nặng nề giảm và vòng eo thon gọn hơn.

Gợi ý một số bài thuốc chữa bệnh từ cây chè rừng

Dưới đây là một số bài thuốc dùng cây chè rừng chữa bệnh và cách thực hiện:

1. Bài thuốc chữa sốt rét bằng cây chè rừng

• Chuẩn bị 60g dược liệu cây chè rừng khô, 60g hồng bì cùng lá tía tô, rễ xoan rừng, đại bì, rễ cây cỏ xước, lá hoặc vỏ của thân cây vối mỗi thứ 12g.
• Cho hết dược liệu vào ấm sắc cùng 400ml nước xuống còn khoảng 100ml nước thuốc thì tắt bếp.
• Rót phần nước thuốc thu được chia làm 3 phần uống hết trong ngày. Sử dụng liên tục trong vòng 3 ngày sẽ giúp cải thiện triệu chứng sốt rét.

2. Bài thuốc chữa các bệnh về dạ dày tá tràng

• Dùng dược liệu cây chè rừng khô, nếu là dược liệu tươi phải đem đi phơi nắng, sấy khô hoặc sao vàng trước khi sử dụng.
• Mỗi lần sử dụng 30 – 50g dược liệu cho vào ấm, đổ nước sôi vào tráng vài giây rồi đổ bỏ.
• Tiếp tục cho thêm 500 – 600ml nước sôi vào hãm khoảng 20 phút là có thể sử dụng được.
• Nước trà từ cây chè rừng có mùi rất thơm, màu cánh gián và có vị hơi đắng, hậu ngọt thanh.
• Để đạt hiệu quả chữa bệnh tốt nhất, người bệnh cần thực hiện liệu trình này trong vòng 2 – 3 tuần.

3. Bài thuốc trị chứng cảm mạo

• Dùng 15 – 20g cây chè rừng sắc lấy nước uống ngày 2 – 3 lần.
• Uống liên tục trong vòng vài ngày sẽ giúp cải thiện hiệu quả tình trạng sốt, giảm đau nhức hầu họng và giải cảm tốt.

4. Bài thuốc chữa các bệnh lý về răng miệng

• Nhai trực tiếp lá chè rừng tươi (đã rửa sạch) để tạo ra nước rồi nhỏ bỏ bã.
• Ngoài ra, bạn cũng có thể sắc nước cây chè rừng uống hàng ngày.
• Kiên trì áp dụng cho đến khi các triệu chứng viêm nướu, sưng lợi, đau răng, sâu răng, hôi miệng được cải thiện.

5. Bài thuốc chữa các bệnh xương khớp bằng cây chè rừng

• Chuẩn bị một nắm lá cây chè rừng tươi, hơ nóng trên bếp cho đến khi lá héo lại nhưng không cháy.
• Sau đó, đặt lá vào miếng vải mỏng rồi đắp trực tiếp lên vùng xương khớp đau nhức cho đến khi lá nguội.
• Thực hiện cách này trong nhiều ngày liên tục giúp cải thiện triệu chứng tê bì, đau nhức do chấn thương.

6. Bài thuốc dùng cây chè rừng điều hòa huyết áp

• Chuẩn bị các loại dược liệu gồm cây chè rừng, giảo cổ lam mỗi thứ 30g.
• Đem sắc cùng 800ml nước trên lửa nhỏ cho đến khi nước cạn xuống còn khoảng 500ml thì tắt bếp.
• Rót nước ra chén, để cho nguội rồi chia làm 2 phần uống hết trong ngày.
• Trường hợp bị cao huyết áp kèm theo chứng tiểu đường có thể cho thêm lá chè dung vào sắc cùng.

7. Bài thuốc chữa đau bụng tiêu chảy

• Chuẩn bị 50g cây chè rừng tươi và 15g gừng tươi.
• Sơ chế dược liệu sạch sẽ, rửa kỹ qua nhiều lần nước, gừng cắt thành từng lát mỏng.
• Đem dược liệu đi sắc cùng 2 chén nước nhỏ, đậy kín nắp đun trên lửa vừa khoảng 15 phút là có thể sử dụng được.
• Chia thuốc làm 2 – 3 phần nhỏ và uống hết trong ngày. Lưu ý đối với trẻ nhỏ và người lớn tuổi nên giảm liều lượng dược liệu xuống còn một nửa.

Một số lưu ý khi sử dụng dược liệu cây chè rừng

Mặc dù cây chè rừng được đánh giá là lành tính và an toàn cho người dùng, trong quá trình sử dụng cần lưu ý một số điều sau để đạt hiệu quả chữa bệnh và không gây tác dụng phụ đối với sức khỏe:

• Tuân thủ liều dùng phù hợp với thể trạng, mức độ bệnh và độ tuổi. Liều dùng thông thường chỉ sử dụng tối đa 60g dược liệu khô cho mỗi lần pha và phải chia nhỏ làm nhiều lần uống. Tuyệt đối không dùng hơn 60g để tránh các tác dụng phụ gây hại cho sức khỏe.
• Uống nước sắc cây chè rừng phát huy tác dụng tốt nhất là trước khi ăn 30 phút vào mỗi buổi sáng sớm. Nên uống khi nước còn ấm để đạt hiệu quả cao.
• Với mỗi đợt sắc thuốc, nên uống hết trong ngày và không để qua đêm để tránh nguy cơ ngộ độc từ vi khuẩn.
• Phụ nữ mang thai và đang cho con bú cần cân nhắc trước khi sử dụng cây chè rừng để tránh ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi và chất lượng sữa mẹ.
• Trẻ nhỏ và người lớn tuổi cũng có thể sử dụng cây chè rừng, nhưng chỉ nên sử dụng liều vừa phải. Khi dùng, có thể kết hợp với mật ong để tạo vị ngọt thanh dễ uống. Tuyệt đối không dùng quá liều để tránh tình trạng say thuốc, buồn nôn, khó chịu và bớt rứt.
• Chống chỉ định sử dụng cây chè rừng cho những người có cơ địa dị ứng, mẫn cảm với các thành phần trong dược liệu.
• Tuyệt đối không lạm dụng trong thời gian dài để tránh ảnh hưởng đến hiệu quả của việc sử dụng kháng sinh sau này.
• Chọn mua dược liệu cây chè rừng ở những nơi uy tín để đảm bảo mua được hàng thật, tránh hàng giả, kém chất lượng.

Trên đây là một số thông tin cơ bản về cây chè rừng và các ứng dụng của nó. Tuy thông tin được cung cấp chỉ mang tính tham khảo, nhưng để đảm bảo an toàn và hiệu quả, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ Đông y trước khi sử dụng.

Đọc thêm tại: Chơi cây cảnh – Nơi chia sẻ kinh nghiệm trồng và chăm sóc cây cảnh