Cây Dầu Lai – Một Kho Báu Tự Nhiên Cho Chăm Sóc Cây Cảnh

Cây Dầu Lai, hay còn gọi là Lai, Ly (Thái), Sekiritsu (Nhật Bản), có tên khoa học là Aleurites moluccana Willd. và tên đồng nghĩa là Aleurites triloba Forst. Thuộc họ Thầu dầu (Euphorbiaceae), cây Dầu Lai có nhiều công dụng đáng kinh ngạc và thường được sử dụng để chăm sóc cây cảnh.

Mô tả cây Dầu Lai

So với cây trẩu, cây Dầu Lai mọc chậm hơn, nhưng sau lại có kích thước to lớn hơn, có thể cao tới 10m và cũng sống lâu hơn. Khi còn non, lá có màu lục xám nhạt, phủ đầy lông tơ. Khi lá trưởng thành, mặt trên của lá bóng, ở những cành non lá chia ba thuỳ, nhưng ở những cành già thì lá hơi hình ba cạnh, phía gốc lá ườn, phía đỉnh lá nhọn, cuống lá dài 6-12cm.

Cụm hoa của cây Dầu Lai chùm kép, dài 10-15cm và mang nhiều hoa. Hoa nở vào cháng 4-5, quả chín vào tháng 8-9. Đôi khi có hai vụ hoa trong một năm. Quả hạch hơi hình cầu nhẵn, trong hạch có một hay hai hạt đường kính 3-4cm.

Phân bố, thu hái và chế biến

Cây Dầu Lai đã được du nhập vào Việt Nam từ rất lâu đời, và nguồn gốc của nó được cho là châu Úc. Hiện nay, cây Dầu Lai được trồng phổ biến ở nhiều tỉnh cùng với cây trẩu, đặc biệt là ở Nghệ An, Hà Tĩnh, Nam Định, Hà Nam, Ninh Bình, Hà Tây, Hoà Bình, Phú Thọ, Hà Giang, Bắc Cạn, Thái Nguyên, Cao Bằng và Lạng Sơn. Ở Trung Quốc, cây Dầu Lai được tìm thấy ở Quảng Tây và Quảng Đông.

Cây Dầu Lai chủ yếu được trồng để lấy hạt ép dầu hoặc xâu vào que để đốt thay nến, vì thế nên có nước gọi là quả nến (noix chandelle). Vào các tháng 8-9 và 10, người ta hái lấy quả, đập lấy hạt, phơi khô rồi đem ép dầu.

Thành phần hoá học

Trong hạt Dầu Lai có từ 55 đến 60% chất dầu béo, có khi hàm lượng dầu có thể đạt tới 65%. Trung bình, 100kg quả khô cho từ 7 đến 10kg hạt và ép 100kg hạt được từ 40-45kg dầu, nếu dùng dung môi để chiết có thể đạt 55-65%. Dầu ép được rất trong, rất lỏng ở nhiệt độ 25°C, màu vàng rơm. Tỷ trọng ở 15°C là 0,927, độ axit tính bằng axit oleic là 70, chỉ số xà phòng 175, chỉ số iốt 137.

Ngoài chất dầu béo, trong nhân còn chứa một chất có tác dụng tẩy mạnh. Chất này thường nằm gần toàn bộ trong khô dầu, nhưng Dầu Lai vẫn có khả năng gây tẩy.

Công dụng và liều dùng

Dầu Lai có chất gây tẩy, chỉ cần 1-5ml đã đủ gây tẩy, cho nên rất ít được dùng để ăn. Chủ yếu, Dầu Lai được sử dụng làm nguồn dầu pha sơn, vì có tính chất dầu khô. Ngoài ra, Dầu Lai còn có thể dùng để nấu xà phòng.

Bài thuốc có cây Dầu Lai:

• Chữa đau răng, sâu răng: Vỏ thân cây Dầu Lai, cạo sạch với bần bên ngoài, thái nhỏ phơi khô. Lấy 10g, sắc nước cho đặc, ngậm hồi lâu rồi nhổ đi hoặc phối hợp với vỏ cây trám, rễ cà dại, rễ chanh cũng sắc ngậm như trên.

Đó là những thông tin về cây Dầu Lai, một loại cây có nhiều ứng dụng và giá trị đặc biệt trong chăm sóc cây cảnh. Nếu bạn quan tâm đến việc trồng và chăm sóc cây cảnh, hãy ghé thăm Chơi cây cảnh – Nơi chia sẻ kinh nghiệm trồng và chăm sóc cây cảnh để tìm hiểu thêm!