Cây Đậu Săng: Thảo Dược Trị Bệnh Với Nhiều Tác Dụng

Cây đậu săng, còn được gọi là cây đậu triều hoặc đậu cọc rào, là một loại thảo dược có nhiều tác dụng trị bệnh. Hạt cây đậu được sử dụng để chữa ho, đau nhức gân cốt, và cảm sốt. Ngoài ra, rễ, lá và thân cây cũng được thu hái và sử dụng làm thuốc. Chơi cây cảnh – Nơi chia sẻ kinh nghiệm trồng và chăm sóc cây cảnh.

Mô tả về Cây Đậu Săng

Cây đậu săng, có tên khoa học là Cajanus cajan (L.) Millsp, thuộc họ Đậu (Fabaceae). Cây này có nhiều tên gọi khác nhau như cây đậu triều hay đậu cọc rào. Đây là một loài cây có hoa, thân bán gỗ, sống nhiều năm. Chiều cao trung bình của cây dao động từ 1 – 3 mét. Cây có lá kép mọc so le trên các cành. Hoa cây đậu săng có màu vàng nhạt và mọc thành chùm từ các kẽ lá, thường khởi đầu vào tháng 1 và tiếp tục cho quả sau đó. Quả của cây dài, nhọn ở đầu, có 2 – 9 hạt bên trong. Rễ của cây có thể ăn sâu vào đất tới 2 mét.

Khu vực phân bố

Cây đậu săng rất dễ phát triển và thích nghi với các vùng đất có pH từ 4.5 đến 8.4 hoặc các khu vực khô hạn ít mưa. Loài cây này có nguồn gốc từ Ấn Độ và được phân bố rộng rãi tại hầu hết các vùng có khí hậu nhiệt đới và cận nhiệt đới nằm trong khu vực từ 30 độ Bắc đến 30 độ Nam. Ở Việt Nam, cây đậu săng thường mọc hoang trong các khu đất trống ven triền núi. Tại các thôn quê, người dân thường trồng cây đậu săng vừa để làm hàng rào, vừa thu hoạch hạt ăn. Cây cũng đã được trồng thử nghiệm trên diện tích lớn ở Trảng Bàng (Đồng Nai) và đạt được kết quả khá khả quan từ năm 2009.

Bộ phận sử dụng

Cây đậu săng không chỉ có giá trị ẩm thực mà còn được sử dụng trong công nghiệp và y học cổ truyền. Quả và hạt xanh của cây được thu hái để làm rau ăn. Hạt già được sử dụng để nấu súp, xôi hoặc ủ làm giá. Ngoài ra, cây còn được sử dụng trong sản xuất phân bón, làm nhựa cánh kiến, chế tạo đồ thủ công mỹ nghệ và nhiên liệu đốt. Cả rễ, thân cây và lá đều được sử dụng trong y học cổ truyền để chữa bệnh.

• Thu hái – Sơ chế:

Cây đậu săng ít bị sâu bệnh nên năng suất khá cao. Quả thường được thu hoạch vào tháng 1 – tháng 3 hàng năm sau khi đã chín khô trên cây, đem về tách vỏ lấy hạt. Thân và rễ cây được thu hoạch sau khi hái hết quả. Bộ phận thu hái được rửa sạch và sử dụng tươi hoặc phơi khô. Rễ và thân cây được thái mỏng trước khi phơi.

• Thành phần hóa học:

Cây đậu săng chứa nhiều thành phần hóa học như protein, chất xơ, folate, vitamin B2 (riboflavin), vitamin B3 (niacin), vitamin C và nhiều chất dinh dưỡng khác.

Tác dụng của Cây Đậu Săng

Theo y học cổ truyền, cây đậu săng có tác dụng ấm phế, kích thích lưu thông huyết mạch, trợ tỳ, ấm phế, và làm tiêu thực. Cụ thể,

• Rễ cây: Hạ sốt, tiêu độc, giảm viêm, chữa đái đêm.
• Hạt: Chữa ho, gân cốt nhức mỏi, và cảm.
• Lá: Gây nôn, chữa ngộ độc thuốc trừ sâu, và sử dụng làm nước tắm chữa các bệnh da.

Nghiên cứu hiện đại cũng cho thấy rằng hạt đậu săng cung cấp nhiều vitamin và khoáng chất tốt cho sức khỏe. Chúng giúp ổn định đường huyết, kích thích tế bào mới, ngăn ngừa thiếu máu, chống khuyết tật ống thần kinh ở thai nhi, kháng viêm, cải thiện triệu chứng bệnh trĩ, và tăng cường hệ tiêu hóa, tim mạch và khả năng miễn dịch.

• Liều lượng và cách sử dụng:

Liều lượng và cách sử dụng của cây đậu săng phụ thuộc vào vấn đề sức khỏe cần điều trị. Người bệnh nên tuân theo hướng dẫn của thầy thuốc để đạt hiệu quả tối ưu.

Bài thuốc chữa bệnh từ cây đậu săng

1. Điều trị cảm sốt, mụn nhọt hoặc sởi ho ở trẻ em:

   • Chuẩn bị: Rễ đậu săng 15 gram, sài đất 10 gram, kim ngân hoa 10 gram.
   • Cách dùng: Sắc lấy nước đặc uống ngày 1 tháng.

2. Thanh nhiệt, trị nóng trong, giải khát:

   • Chuẩn bị: Hạt đậu săng.
   • Cách dùng: Sao vàng rồi lấy nước uống hàng ngày cho đến khi các triệu chứng trên chấm dứt hoàn toàn.

3. Điều trị đau nhức răng hàm hoặc chảy máu cam cho người cao tuổi:

   • Chuẩn bị: 10 lá đậu săng, 1 thìa muối ăn.
   • Cách dùng: Rửa sạch lá đậu săng rồi đem giã nát với muối. Lấy bã ngậm trong miệng khoảng 5 phút và nuốt nước tiết ra. Mỗi ngày thực hiện vài lần.

4. Chữa sưng đau họng, cảm, ho:

   • Bài 1:
     • Chuẩn bị: Rễ đậu săng, rễ xạ can, phèn chua.
     • Cách dùng: Rễ đậu săng và rễ xạ can tán bột. Khi dùng, lấy một ít bột thuốc trộn chung với phèn chua để chữa bệnh ho, cảm, và đau họng.
   • Bài 2:
     • Dùng hạt đậu săng sao vàng. Sắc uống theo liều lượng khuyến cáo của thầy thuốc.

5. Chữa bệnh ban sởi có kèm theo các dấu hiệu khác như chướng bụng, đầy hơi, tiêu lỏng nhiều lần trong ngày:

   • Chuẩn bị: Lá đậu đậu săng, lá bạc hà, hoa kinh giới, trần bì lâu năm, củ bồ bồ, lức cây, củ sả, hậu phác (sao), hương phụ (sao). Mỗi dược liệu dùng 100g.
   • Cách làm: Tất cả tán thành bột mịn. Người trưởng thành mỗi lần lấy 1 thìa cà phê pha với nước uống, trẻ em dùng liều phân nửa. Mỗi ngày uống từ 2 – 3 lần.

6. Điều trị viêm nướu răng, trẻ bị sốt hoặc khóc đêm vì mọc răng:

   • Chuẩn bị: 5 – 7 lá cây đậu săng (nên lựa chọn lá mà mặt trên đã chuyển sang màu tím thẫm), 1/2 thìa muối.
   • Cách làm: Rửa sạch lá, bỏ vào cối giã nát cùng với muối. Vắt nước cốt cho trẻ uống.

7. Chữa ghẻ ngứa, viêm da gây ngứa:

   • Dùng lá đậu săng nấu nước tắm rửa hàng ngày.

Trên đây là những thông tin về cây đậu săng và cách sử dụng nó trong việc chữa bệnh. Để đạt hiệu quả tối đa, người bệnh nên tham vấn ý kiến của thầy thuốc và sử dụng các liều lượng đúng như được khuyến cáo.