Cây Thiên Niên Kiện – Một Dược Liệu Quý Trong Đông Y

Cây thiên niên kiện không chỉ là một trong những vị thuốc nam hàng đầu được sử dụng trong các bài thuốc Đông y trị phong thấp, gai đốt sống, nhức mỏi chân tay, thoái hóa xương khớp ở người cao tuổi, mà còn là một loại dược liệu quý đáng được khám phá. Hãy cùng tìm hiểu rõ hơn về cây thiên niên kiện trong bài viết này.

Thiên niên kiện là cây gì?

Cây thiên niên kiện, hay còn được gọi là sơn thục hay cây bao kim trong dân gian, có tên khoa học là Homalomena occulta và thuộc họ Ráy. Đây là một loài cây thân cỏ, sống lâu năm, có thân rễ mập, dài và có mùi thơm. Lá của cây thiên niên kiện có hình tim, mặt lá sáng bóng và dài khoảng 20-30cm. Hoa của cây mọc thành cụm, gọi là những bông mo, có màu xanh và dài khoảng 5cm. Quả thiên niên kiện dài và nhiều hạt. Cây thiên niên kiện thường ra hoa vào tháng 4 đến tháng 6 hàng năm và có quả chín sau 4-5 tháng.

Thiên niên kiện là loài cây mọc hoang, thích khí hậu nóng ẩm, và được tìm thấy chủ yếu ở khu vực Nam Á và Tây Nam Thái Bình Dương. Cây thiên niên kiện thường mọc nhiều ở các vùng trũng, men các kênh, rạch, khe suối và ở các sườn đồi thấp.

Thành phần của cây thiên niên kiện

Thân rễ của cây thiên niên kiện chứa khoảng 1% tinh dầu, đó chính là dược liệu quý trong Đông y. Tinh dầu của cây này chứa nhiều thành phần hóa học như l-linalol (40%), terpineol (một ít), và linalyl acetat (khoảng 2%). Ngoài ra, tinh dầu còn chứa sabinen, limonen, a-terpinen, acetaldehyt, và aldehyd propionic.

Thiên niên kiện có vị đắng, cay và mùi thơm, tính ấm. Tinh dầu của thiên niên kiện có màu vàng nhạt, mùi thơm nhẹ và dễ chịu.

Công dụng của cây thiên niên kiện

Thiên niên kiện, đặc biệt là phần rễ, được sử dụng trong nhiều bài thuốc với nhiều công dụng khác nhau. Dưới đây là tổng hợp công dụng chính của cây thiên niên kiện:

✅ Chữa đau xương khớp: Sử dụng trong các bài thuốc chữa phong thấp, đau mỏi cổ vai gáy, nhức mỏi xương khớp, tê bì chân tay do thoái hóa cột sống, gai cột sống, thoái hóa đốt sống cổ, đặc biệt là ở người cao tuổi.

✅ Trị đau dạ dày: Giảm các triệu chứng khó chịu do viêm dạ dày, tăng cường chức năng hệ tiêu hóa.

✅ Giảm đau bụng kinh: Hạn chế các cơn đau ở phụ nữ thời kỳ tiền kinh nguyệt và trong chu kỳ.

✅ Dùng trong chế biến hương liệu: Tinh dầu của rễ thiên niên kiện có mùi thơm nên được sử dụng để xông hoặc thêm vào các sản phẩm thảo dược để tạo mùi.

✅ Trừ sâu, nhện: Sâu và nhện sẽ tránh xa mùi và thành phần có trong rễ thiên niên kiện. Vì vậy, cây này cũng được sử dụng để xua đuổi sâu và côn trùng có hại.

Cách bài thuốc từ thiên niên kiện

Cây thiên niên kiện có thể được chế biến dưới hai dạng: sắc thuốc và ngâm rượu uống. Liều lượng tối đa cho mỗi thang thuốc là 10g. Dưới đây là một số bài thuốc được sử dụng cho các bệnh cụ thể:

5.1. Bài thuốc chữa phong thấp, đau nhức xương khớp

• Bài 1: Thiên niên kiện khô, ngưu tất mỗi loại 10g; mộc qua, hy thiêm thảo mỗi vị 20g. Đem sắc tất cả với 1 lít nước, đến khi cạn còn 400 ml thì dừng, chia làm 2 lần uống hết trong ngày.

• Bài 2: Thiên niên kiện khô, ngải cứu, thương nhĩ tử mỗi vị 10g; rễ cây cỏ xước 40g; hy thiêm, thổ phục linh mỗi loại 20g. Sắc các loại thuốc này với 4 bát nước đầy cho tới khi còn lại 2 bát nước thì dừng, chia làm 2 lần, uống trước khi ăn.

• Bài 3: Thiên niên kiện, cốt toái bổ mỗi vị 10g, bạch chỉ 8g, sắc lên uống mỗi ngày 1 thang.

5.2. Bài thuốc chữa đau bụng kinh bằng thiên niên kiện

• Chuẩn bị nguyên liệu: Thiên niên kiện, rễ bưởi, rễ cây bướm bạc, rễ cây sim rừng mỗi vị 10g.

• Cách làm: Đem các nguyên liệu trên sắc lên, uống thay nước trong những ngày hành kinh để giảm các triệu chứng đau tức bụng, đau thắt tử cung.

5.3. Bài thuốc chữa rôm sảy, mẩn ngứa, dị ứng

• Chuẩn bị nguyên liệu: Thiên niên kiện, gừng tươi, củ sả.

• Thực hiện: Rửa sạch nguyên liệu và giã nát, sau đó đắp lên vùng da bị bệnh. Thực hiện đều đặn trong vòng 2-3 ngày.

5.4. Bài thuốc chữa mụn nhọt, mụn độc

• Chuẩn bị: Lá thiên niên kiện tươi, 1 nhúm muối hạt.

• Thực hiện: Giã nát lá thiên niên kiện tươi, trộn đều với muối hạt rồi đắp lên đầu mụn, đắp mỗi ngày cho đến khi mụn lặn hẳn.

5.5. Thiên niên kiện ngâm rượu

• Chuẩn bị: 1kg củ thiên niên kiện; ngưu tất, câu kỷ tử, hổ cốt mỗi loại 100g.

• Thực hiện:

  • Các nguyên liệu này đem rửa sạch, thái nhỏ, phơi khô, sao vàng hạ thổ.
  • Sau đó đem ngâm cùng 2 lít rượu trắng loại trên 40 độ.
  • Ngâm trong bình sành hoặc bình thủy tinh ít nhất 1 tháng là có thể dùng được.
  • Để bình rượu ở chỗ khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng mặt trời trực tiếp, uống mỗi ngày 1 chén nhỏ trong bữa ăn.

Lưu ý khi sử dụng thiên niên kiện

Thiên niên kiện là một dược liệu tự nhiên có nhiều công dụng và lành tính. Tuy nhiên, để đạt hiệu quả chữa bệnh và không gây ảnh hưởng cho sức khỏe, người dùng cần lưu ý một số điểm sau:

• Người âm hư nội nhiệt, táo bón, nhức đầu không nên sử dụng thiên niên kiện.
• Khi dùng thiên niên kiện khô để ngâm rượu, không nên cho quá nhiều và không nên uống quá 2 chén nhỏ một ngày để tránh ngộ độc, nôn ói, chóng mặt, và đau đầu.
• Trong các bài thuốc, chỉ sử dụng tối đa 10g thiên niên kiện khô mỗi ngày.
• Hiệu quả của dược liệu này còn phụ thuộc vào cơ địa của từng người. Nếu sử dụng lâu mà không thấy cải thiện, nên dừng lại và tham khảo ý kiến của bác sĩ.

Nếu bạn còn thắc mắc thêm về các phương pháp phòng và chữa bệnh từ thiên niên kiện, hãy gọi ngay hotline 0865.344.349 để được các chuyên gia, dược sĩ cao cấp của Dược phẩm Tâm Bình tư vấn cách điều trị phù hợp nhất.

XEM THÊM:

• Chữa thoái hóa đốt sống cổ bằng thuốc nam: Cập nhật 8 cách tốt nhất
• Viêm khớp dạng thấp nên ăn gì kiêng gì? Kiến thức dành cho người nội trợ
• Bài thuốc chữa thoát vị đĩa đệm tại nhà: 12 gợi ý không thể bỏ qua