Củ Mã Thầy – Một Loại Thực Phẩm và Vị Thuốc Tuyệt Vời

Củ Mã thầy hay còn được gọi là Củ năng, là một loại thực phẩm không còn xa lạ với nhiều người. Tuy vậy, không ít người vẫn chưa rõ về nhiều công dụng tuyệt vời của loại thức ăn cũng như là vị thuốc này. Hãy cùng tôi khám phá những thông tin thú vị về củ Mã thầy, từ đặc điểm, công dụng cho đến cách sử dụng.

Củ Mã thầy là củ gì

• Tên thường gọi: Củ Mã thầy hay còn gọi là củ năng, Củ năn (miền Bắc), Bột tề…
• Tên khoa học: Eleocharis dulcis (Heleocharis plantaginea R. Br.)
• Họ khoa học: thuộc họ Cói (Cyperaceae).

Mô tả Cây Mã thầy

Cây Mã thầy là cây thảo thuỷ sinh sống nhiều năm, mọc hoang trên những cánh đồng ngập nước, cả nước phèn và nước ngọt. Củ Mã thầy có kích thước lớn, vỏ ngoài màu nâu đen, bên trong trắng, ăn giòn có vị hơi ngọt. Thân giả hành hình trụ cao từ 15 – 60cm hoặc có thể lên đến 1m, đường kính từ 1,5 – 3mm hay hơn. Lá teo nhỏ thành bẹ ngắn ở gốc, dễ rách. Cụm hoa bông dạng tháp bút, dài từ 2 – 5cm, rộng bằng thân. Hoa có 7 nhụy màu vàng nâu, mỗi hoa có từ 2 – 3 nhị và đầu nhuỵ. Quả bế dài bằng 1/2 vẩy, có 5 – 7 tia, tròn. Cây Mã thầy ra hoa vào tháng 11 – 12.

Đặc điểm sinh trưởng, thu hái và chế biến

Mã thầy là loài cây bản địa của châu Á và nhiều quần đảo khác trong Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương. Ở nước ta, cây Mã thầy phổ biến từ Bắc đến Nam, tuy nhiên được trồng tập trung trên diện tích lớn ở Đồng Tháp Mười. Cây phát triển mạnh ở đất phèn, trong mùa mưa, thích hợp với đất chua có pH = 4 – 5, là cây chỉ thị vùng đất phèn. Cây phát triển nhanh. Thời điểm thu hoạch Mã thầy thích hợp là khi mặt đất phía dưới gốc cây chuyển sang màu vàng, điều này chứng tỏ củ Mã thầy đã trưởng thành và sẵn sàng để thu hoạch. Trồng khoảng 200 – 240 ngày là có thu hoạch, có thể cho 10 – 15 tấn trên mỗi hecta. Bảo quản tốt nhất ở nhiệt độ 4°C để giảm sự thoát hơi nước của củ và hạn chế nảy mầm.

Củ Mã thầy thường được sử dụng tươi, không cần qua công đoạn chế biến.

Tác dụng của Mã thầy

Thành phần hóa học

Củ Mã thầy có giá trị dinh dưỡng cao với các thành phần như:

• Cacbonhydrate (24%), chất béo (0.1%), chất đạm (1%)
• Các Vitamin nhóm B như B1, B2, B3, B5, B6, B9. Ngoài ra còn có vitamin C, vitamin E
• Khoáng chất vi lượng như: Magie, mangan, photpho, kali, kẽm
• Ngoài ra vỏ củ còn chứa các flavonoid như: fisetin, tectorigenin, quercetin, luteolin, apigenin, diosmetin, jaceosidin, và galangin

Tác dụng dược lý

Qua các nghiên cứu cho thấy vị thuốc Mã thầy có các tác dụng sau:

• Các flavonoid từ vỏ củ có tác dụng chống oxy hóa, ức chế tế bào ung thư phổi bằng cách ngưng quá trình phân bào và kích hoạt apoptosis tế bào ung thư phổi.
• Kháng một số vi khuẩn: tụ cầu vàng, Bacillus coli…
• Ổn định đường huyết
• Nhuận tràng, điều trị táo bón

Mã thầy trong y học cổ truyền

Với vị ngọt, tính mát và quy kinh Phế, Vị, Mã thầy có tác dụng khai vị, ích khí, an trung, giải độc, thanh nhiệt, tiêu thức ăn và giúp ích cho dạ dày và ruột.

Cách dùng và liều dùng

Củ Mã thầy thường dùng để nấu chè, nấu canh với thịt gà, vịt. Ngoài ra, củ Mã thầy cũng được sử dụng làm thuốc tiêu đờm, giải nhiệt, mạnh dạ dày, sáng mắt và dùng chữa trẻ em bị tích, phát nóng.

Tùy mục đích sử dụng mà liều lượng có thể thay đổi, tuy nhiên liều lượng khuyến cáo mỗi ngày là 10 – 20g dưới dạng thuốc sắc.

Lưu ý khi sử dụng: Do sinh trưởng ở dưới bùn đất, Mã thầy có thể có nhiều loại ký sinh trùng, vì vậy cần gọt vỏ và rửa sạch, chế biến kỹ trước khi sử dụng. Đã có trường hợp báo cáo nhiễm sán lá gan khi sử dụng.

Một số bài thuốc kinh nghiệm

Tiêu thũng, thanh nhiệt cơ thể

• Dùng 500g Củ năng, 500g thịt vịt cỏ, 30g đường phèn, ninh nhỏ lửa, dùng ăn. Ngoài ra, có thể dùng Mã thầy 60g, cá Diếc 300 g nấu cùng hành, dấm, 20g đường cát, dùng ăn trong ngày.

Hỗ trợ bổ phế, ích thận

• Sử dụng 100g Củ năng, 1 đôi cật lợn, 30g đường phèn dập nát, nấu cùng 2 lít nước. Nấu với lửa nhỏ trong vòng 20 – 25 phút, ăn khi còn nóng.

Hạ huyết áp, tiêu thũng, thanh nhiệt cơ thể

• Dùng 100g Củ năng, 300g thịt lợn nạc, 200g Rau cần xào chín. Nêm gia vị cho vừa miệng kèm thêm chút tiêu và hành lá, dùng ăn khi còn nóng.

Hỗ trợ tiêu hóa, sinh tân dịch, lợi tiểu, giải độc rượu

• Củ Mã thầy tươi dùng ăn hàng ngày hoặc ép lấy nước uống. Có thể phối hợp với rễ cỏ tranh và ngó sen với lượng bằng nhau, sắc thành nước, dùng uống hàng ngày.

Mã thầy không chỉ là một loại thực phẩm có giá trị dinh dưỡng cao mà còn là một vị thuốc có nhiều tác dụng tuyệt vời. Hi vọng với bài viết trên có thể cung cấp cho bạn đọc một số thông tin hữu ích về tác dụng tuyệt vời của dược liệu này. Tuy nhiên, quý bạn đọc nên tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên môn về chỉ định, liều lượng và thời gian dùng để đạt được hiệu quả tốt nhất cũng như tránh các tác dụng không mong muốn.

Chơi cây cảnh – Nơi chia sẻ kinh nghiệm trồng và chăm sóc cây cảnh. Chơi cây cảnh – Nơi chia sẻ kinh nghiệm trồng và chăm sóc cây cảnh