Cây Đại Bi: Vị Thuốc Quen Thuộc Trong Y Học

Cây Đại Bi, hay còn được gọi là cây Từ Bi Xanh, là một loại cây cảnh với nhiều tinh dầu và thành phần hóa học đa dạng, vì vậy thường được sử dụng làm thuốc. Cây Đại Bi thường xuất hiện trong nhiều bài thuốc truyền thống để chữa cảm mạo, đau nhức xương khớp, viêm họng, cao huyết áp, mất ngủ, và kinh nguyệt không đều. Hãy cùng tìm hiểu về cây Đại Bi qua bài viết này.

Mô Tả Cây Đại Bi

1. Đặc Điểm Thực Vật

Cây Đại Bi có chiều cao trung bình từ 1,5 đến 2,5m. Thân cây có nhiều rãnh chạy dọc và có lông bao phủ. Lá cây hình trứng, nhọn ở hai đầu và có khoảng từ 2 đến 6 thùy nhỏ. Hoa cây Đại Bi có màu vàng và mọc thành chùy ở đầu cành hoặc kẽ lá.

2. Bộ Phận Dùng

Lá và rễ của cây Đại Bi là bộ phận được sử dụng để làm thuốc.

3. Phân Bố

Cây Đại Bi được tìm thấy rất nhiều trong các nước như Trung Quốc, Ấn Độ, Philippines. Ở Việt Nam, cây Đại Bi mọc hoang dại ở khắp nơi, đặc biệt là ở vùng đồng bằng và trung du.

4. Thu Hái Và Sơ Chế

Lá và rễ cây Đại Bi có thể được thu hái quanh năm để làm thuốc, nhưng mùa hạ được cho là thời điểm phù hợp nhất. Có thể sử dụng cây Đại Bi dạng tươi hoặc sơ chế bằng cách rửa sạch, cắt khúc rồi phơi hoặc sấy khô. Ngoài ra, lá non và búp cũng có thể rửa sạch và chưng cất để tạo thành mai hoa bằng phiến, còn được gọi là Long Não Đại Bi.

5. Bảo Quản

Khi đã sơ chế khô, cây Đại Bi cần được bảo quản nơi khô ráo, tránh ẩm ướt để dùng dần.

Thành Phần Hóa Học

Cây Đại Bi chứa nhiều thành phần hóa học có ích như Vitamin C, Protit, Lipit, Xenluloza, Caroten, Canxi, D-borneol, Cineol, Limonen, L-camphor, Acidmyristic, Acid palmitic, Sesquiterpen alcol.

Vị Thuốc Cây Đại Bi

1. Tính Vị

Theo các tài liệu Đông y, cây Đại Bi có vị cay đắng và tính ôn.

2. Quy Kinh

Cây Đại Bi được quy vào hai kinh Thận và Phế.

3. Tác Dụng Dược Lý

• Theo y học cổ truyền: Cây Đại Bi có tác dụng tiêu ứ, trừ thấp, sát trùng, hoạt huyết, hạ áp, tán uất hỏa, tiêu thũng. Nhờ đó, cây Đại Bi có thể tăng nhu động hô hấp, làm giãn mạch ngoại vi, hạ huyết áp, cầm máu, chống viêm nhiễm. Cây Đại Bi cũng được sử dụng để chữa đầy bụng, kinh nguyệt nhiều, ho có đờm, cảm mạo, cao huyết áp, mất ngủ, đau lưng, đau bụng kinh, đau đầu.

• Theo y học hiện đại: Cây Đại Bi có khả năng kháng khuẩn, chống nấm, kháng viêm. Ngoài ra, cây Đại Bi còn được sử dụng để giảm đau, điều trị đau nhức xương khớp, gai cột sống, tăng cường chức năng tiêu hóa, hạ huyết áp, hạ sốt, chữa bí tiểu.

4. Cách Dùng – Liều Lượng

Cây Đại Bi có thể được sử dụng theo nhiều cách khác nhau, tùy thuộc vào mục đích sử dụng. Cả dạng tươi và khô của cây Đại Bi đều mang lại tác dụng tốt trong điều trị bệnh. Thông thường, cây Đại Bi được sắc lấy nước uống, tán bột hoặc sử dụng làm hoàn cùng các vị thuốc khác. Ngoài ra, trong một số trường hợp, cây Đại Bi có thể được giã nát để đắp ngoài da. Liều lượng được khuyến cáo là 15-30g rễ hoặc 6-12g lá/ngày.

Các Bài Thuốc Chữa Bệnh Từ Cây Đại Bi

Dưới đây là thông tin về những bài thuốc có sử dụng cây Đại Bi làm vị thuốc:

1. Bài Thuốc Chữa Chứng Thấp Khớp:

   • Chuẩn bị: 30g rễ cây Đại Bi và 30g kê huyết đằng.
   • Thực hiện: Cho cả hai vị thuốc vào ấm sắc lấy nước uống mỗi ngày chỉ 1 liều duy nhất. Hoặc có thể ngâm với rượu trắng để uống.

2. Bài Thuốc Chữa Cảm Mạo, Ho, Sốt Nóng:

   • Bài thuốc 1: Chuẩn bị 5-12g lá cây Đại Bi. Dùng sắc lấy nước uống trực tiếp. Nên kết hợp thêm 1 nắm lá dược liệu nấu nước xông. Có thể nấu nước xông cùng các loại lá có tinh dầu khác.
   • Bài thuốc 2: Chuẩn bị 20g cây Đại Bi (rễ và lá), 20g đinh lăng, 20g cam thảo, 20g rễ bưởi. Sắc lấy nước uống trong ngày với liều 1 liều/ngày. Dùng liên tục trong 5-7 ngày.
   • Bài thuốc 3: Chuẩn bị 15g lá cây Đại Bi, 10g lá bàng, 8g hương nhu. Sắc với 400ml nước trên lửa nhỏ lấy 200ml. Chia làm 2 lần uống trong ngày khi còn ấm. Dùng với liều 1 liều/ngày.

3. Bài Thuốc Chữa Ho:

   • Chuẩn bị: 200g lá cây Đại Bi, 50g lá chanh, 100g rễ cà gai leo, 100g rễ thủy xương bồ, 100g sả củ và 50g trần bì.
   • Thực hiện: Các vị thuốc trên đem phơi khô rồi cắt nhỏ. Cho hết vào ấm sắc chung với nước 2 lần để lấy 700ml. Lọc bỏ bã sau đó thêm 300ml siro để có được 1 mít cao. Mỗi lần lấy uống 20ml với tần suất 2 lần/ngày.

4. Bài Thuốc Chữa Đau Bụng Kinh:

   • Chuẩn bị: 30g rễ cây Đại Bi và 15g ích mẫu.
   • Thực hiện: Cho hai vị thuốc vào ấm sắc trên lửa nhỏ cùng 1 thang nước để lấy phần nửa. Có thể chia đều lượng thuốc thành nhiều lần uống trong ngày, dùng 1 thang/ngày.

5. Bài Thuốc Chữa Bệnh Nha Chu:

   • Chuẩn bị: 0,6g mai hoa băng phiến, 0,39g thanh đại, 0,1g bạch phàn và 0,1g ngũ bội tử.
   • Thực hiện: Tán thành bột và dùng tăm bông chấm vào thuốc rồi bôi trực tiếp vào chỗ bị viêm.

6. Bài Thuốc Chữa Lòi Dom:

   • Chuẩn bị: 1 nắm lá Đại Bi và 1 nắm lá câu đằng, đều ở dạng tươi.
   • Thực hiện: Giã nát hai vị thuốc chung với nhau cho nhuyễn, sau đó đắp trực tiếp vào vị trí tổn thương.

7. Bài Thuốc Chữa Viêm Tai Giữa Có Mủ:

   • Chuẩn bị: 2,5g băng phiến, 0,5g xạ hương, 10g mẫu lệ, 10g chương đơn, 15g long cốt, 10g hoàng liên.
   • Thực hiện: Tán bột tất cả các vị thuốc rồi thổi một ít vào tai.

8. Bài Thuốc Trị Đau Đầu:

   • Chuẩn bị: 3g lá cây Đại Bi.
   • Thực hiện: Cuộn vị thuốc trong giấy rồi đốt lên. Sau đó hít hơi thuốc xông vào mũi đến khi có thể nhổ ra đờm và nhớt.

9. Bài Thuốc Chữa Viêm Họng Có Đờm Ở Cổ:

   • Chuẩn bị: 1g mai hoa băng phiến, 3g đằng tâm thảo, 2,5g phèn chua và 2g hoàng bá.
   • Thực hiện: Tán nhuyễn tất cả các vị thuốc rồi trộn đều. Mỗi lần dùng lấy khoảng 2-3g để thổi trực tiếp vào cổ họng.

10. Bài Thuốc Trị Bệnh Ghẻ:

    • Chuẩn bị: 1 nắm lá cây Đại Bi tươi.
    • Thực hiện: Giã nát dược liệu rồi đắp trực tiếp lên vết thương. Ngoài ra, cũng nên dùng lá cây tươi nấu nước để tắm hàng ngày để nâng cao hiệu quả.

11. Các Bài Thuốc Khai Khiếu, Hồi Tỉnh:

    • Bài thuốc 1: Chuẩn bị 7,5g mai hoa băng phiến, 7,5g xạ hương, 30g chu sa, 30g sừng tê giác, 30g đồi mồi, 30g hùng hoàng, 30g hổ phách, 15g ngưu hoàng, 45g an tức hương, 50 lá vàng lá. Tán thành bột và mỗi lần uống 0,8g với nước sôi ấm, tần suất 1-2 lần/ngày.
    • Bài thuốc 2: Chuẩn bị 10g mai hoa băng phiến, 63g ngưu hoàng, 63g uất kim, 63g tê giác, 63g hoàng liên, 63g hoàng cầm, 63g chi tử, 65g hùng hoàng và 20g xạ hương. Hoàn thành viên và dùng theo chỉ dẫn của thầy thuốc.
    • Bài thuốc 3: Chuẩn bị 8g mai hoa băng phiến, 12g chu sa, 63g hùng hoàng, 125g phèn xanh và 500g diêm tiêu. Tán thành bột và mỗi lần dùng 0,04g điểm vào gốc mắt và 1,2g uống với nước sôi ấm.

12. Bài Thuốc Chữa Căng Thẳng:

    • Chuẩn bị: 50g cây Đại Bi, 100g đu đủ, 50g hoa cúc trắng và 100g óc lợn (cho vào sau).
    • Thực hiện: Cho tất cả các nguyên liệu vào nồi đun sôi với 1 lít nước, sau đó cho óc lợn vào đun thêm chừng 20 phút cho nhừ. Ăn nóng mỗi ngày 2 lần trước bữa cơm chín, liên tục trong 1 tuần.

13. Bài Thuốc Chữa Viêm Khí Quản:

    • Chuẩn bị: 20g lá Đại Bi già, 2 nắm gạo, 50g thịt lợn nạc băm nhuyễn và 3g gừng.
    • Thực hiện: Nấu thành cháo và nêm nếm gia vị cho vừa miệng. Chia làm 3 lần ăn trong ngày, dùng liên tục trong 3 ngày.

Lưu ý: Cây Đại Bi có dược tính cao, do đó cần thận trọng khi sử dụng. Những bài thuốc trên chỉ có giá trị tham khảo, nếu có ý định áp dụng, hãy hỏi ý kiến từ thầy thuốc hoặc những người có chuyên môn để đảm bảo an toàn cho sức khỏe. Tuyệt đối không tự ý sử dụng cây Đại Bi, đặc biệt là với mục đích điều trị bệnh.

Nguồn: Chơi cây cảnh – Nơi chia sẻ kinh nghiệm trồng và chăm sóc cây cảnh