Cây Cúc áo – Một Cây Quý Cho Sức Khỏe và Làm Đẹp

Cây Cúc áo không chỉ có thể được sử dụng làm rau ăn, mà còn có những tác dụng lớn trong việc chữa trị nhiều bệnh như cảm sốt, đau đầu, viêm họng, sốt rét, viêm phế quản, ho gà, ho lao, hen suyễn, và cả đau nhức răng. Ngoài ra, cây còn giúp giảm nhức xương và tê bại. Thật tuyệt vời, phải không?

1. Tên gọi

• Tên thường gọi: Còn được gọi là hoa cúc áo, ngổ áo, nụ áo lớn, Nụ áo vàng, cỏ the, hạt sắc phong, cuống trầm, cúc lác, cỏ nhỏ, hàn phát khát, phát khát, cresson de Para.
• Tên khoa học: Spilanthes acmella L. Murr.
• Họ khoa học: Thuộc họ Cúc Asteraceae.

2. Mô tả

Cây Cúc áo là một cây thuốc nam quý. Đó là một loại cây nhỏ, thuôn dài và có khi mọc lan trên mặt đất. Cây có nhiều nhánh, cao khoảng 0,4-0,7m. Lá có hình trứng thon dài hoặc hình trứng với mép có răng cưa to hay hơi gợn sóng. Phiến lá dài 3-7cm, rộng 1-3cm.

Cụm hoa hình đầu mọc ở đầu cành, hơi hình nón, mép có cờ, màu nhạt, dài 2-8mm, dẹt, lá bắc hình bầu dục nhọn đầu; tràng hoa màu vàng; các hoa ở giữa hình ống. Quả bé dẹp màu nâu nhạt, có 2 răng gai ở ngọn. Cây có mùa hoa từ tháng 1-5.

Phân bố

Cây Cúc áo là loài cây liên nhiệt đới, thường mọc hoang ven đường, bãi sông, nơi đất ẩm ven rừng, ven suối từ đồng bằng tới độ cao 1500m.

Cách trồng

Có thể trồng cây Cúc áo bằng hạt hoặc cây con vào mùa xuân.

Bào chế

Khi sử dụng làm thuốc, ta có thể thu hái toàn cây và dùng tươi hoặc phơi khô. Nên thu hái hoa khi chúng còn có màu vàng xanh. Cả cây có vị cay tê, cây mọc hoang có vị cay tê hơn cây trong. Cụm hoa đặc biệt có vị rất cay, tê nóng và gây chảy nước dãi rất nhiều.

Bộ phận dùng

Toàn cây hoặc hoa – Herba seu Flos Spilanthi.

Thành phần hoá học

Cây Cúc áo và hoa chứa tinh dầu chứa spilanthol, còn có sterol và một polysaccharid không khử. Thành phần chủ yếu trong tinh dầu là chất spilanten C15H30 (một chất tecpen đặc biệt) và một chất rượu gọi là spilantola C32H64N20.

3. Tác dụng dược lý

Một số phân đoạn E5, E7, M2 được tách từ dịch chiết thô của mô sẹo cây Cúc áo hoa vàng có hoạt tính ức chế sự phát triển của tế bào ung thư tiền liệt tuyến, trong khi ít độc đối với tế bào thường vero. Phân đoạn E5, E7 có hoạt tính với tế bào ung thư phổi LU-1, và phân đoạn E7 có hoạt tính với tế bào ung thư vú MCF7.

4. Tính vị, quy kinh

Cây Cúc áo hoa vàng có vị cay đắng, tê lưỡi, tính hơi ấm và ít độc.

5. Tác dụng

Cây Cúc áo có tác dụng giải độc, tán kết, tiêu thũng và giảm đau.

6. Công dụng

Lá cây Cúc áo có thể được sử dụng làm rau ăn. Cây và hoa cũng thường được sử dụng trong việc chữa trị:

• Cảm sốt, đau đầu, đau cuống họng, sốt rét.
• Viêm phế quản, ho gà, ho lao, hen suyễn.
• Đau nhức răng, sâu răng, nhức xương, tê bại.
• Bên ngoài, cây còn được sử dụng để trị nhọt độc, lở ngứa, rắn độc cắn, vết thương, tụ máu sưng tấy và đau mắt.

7. Cách dùng, liều dùng

Cách dùng

Ngày dùng 4-12g toàn cây hoặc 4-8g rễ sắc uống. Dùng ngoài lấy cây tươi giã đắp không kể liều lượng. Ở Malaixia, lá nấu lên dùng chữa mày đay. Ở Ấn Độ, người ta dùng hạt chế cồn thuốc trị đau răng, cồn này có tác dụng mạnh đối với ấu trùng muỗi. Hạt nhai làm tiết nước bọt. Toàn cây giã ra dùng để đánh bắt cá. Trong nhân dân, công dụng phổ biến nhất là dùng cụm hoa giã nhỏ, ngâm rượu để ngậm khi bị sâu răng, nhức răng. Thuốc sẽ làm giảm đau và có nơi còn dùng thay thuốc tê để nhổ răng. Có nơi còn dùng lá giã đắp trên mi mắt bị sưng đau.

Liều dùng

Liều dùng 4-12g sắc uống. Dùng ngoài không cần xác định liều lượng.

8. Ứng dụng lâm sàng

• Cảm sốt, đau đầu, ho: Cây Cúc áo hoa vàng tươi 4-12g, sắc uống, thường phối hợp với các vị thuốc khác.
• Đau răng, viêm họng: Hoa Cúc áo tán nhỏ ngâm rượu ngậm hoặc nuốt tươi. Sốt rét cơn: Cây Cúc áo 20g sắc uống trước khi lên cơn.
• Tê thấp: Rễ Cúc áo, rễ Xuyên tiêu, rễ Kim cang, rễ Chanh, quả Màng tang, liều lượng bằng nhau, đều 4-8g, sắc uống.

Xem thêm: Cây Cối xay và các công dụng ít người biết đến

9. Tham khảo

• Tránh nhầm lẫn cây Cúc áo hoa vàng (pilanthes acmella L. Murr.) với cây Cúc áo (bidens pilosa L).
• Phân biệt cúc áo hoa vàng (họ cúc) với cây Cúc áo (bidens pilosa L) – còn được gọi tên hoa cứt lợn, xuyến chi, đơn kim, manh tràng thảo, quỷ trâm thảo, tử tô hoang, có hoa màu trắng.
• Cây hoa xuyến chi mọc ở những nơi có không gian thoáng, cây cao khoảng 0,3 m đến 0,4 m, cành rậm thường mọc theo từng nhóm. Hoa xuyến chi là loại cây mọc nhanh, ưa sáng và ưa ẩm, thường mọc thành quần thể dày đặc trên đất sau nương rẫy, bãi hoang và dọc theo đường đi.

Trên đây là những thông tin về cây Cúc áo mà chúng tôi muốn chia sẻ với bạn. Hy vọng rằng bạn đã tìm thấy những thông tin hữu ích. Để biết thêm thông tin và tận hưởng nhiều kinh nghiệm trồng và chăm sóc cây cảnh khác, hãy ghé thăm Chơi cây cảnh – Nơi chia sẻ kinh nghiệm trồng và chăm sóc cây cảnh.