Cây Cà Na: Khám phá Đặc điểm và Công dụng

Chào mừng bạn đến với Chơi cây cảnh – Nơi chia sẻ kinh nghiệm trồng và chăm sóc cây cảnh! Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu về cây Cà Na và các đặc điểm cũng như công dụng tuyệt vời của nó.

Thông tin chung

• Tên tiếng Việt: Cà na, Côm cánh ướt, Côm háo ẩm, Cảm lãnh, Bạch lãm, Trám trắng.
• Tên khoa học: Elaeocarpus hygrophilus Kurz (E. madopetalus Pierre).
• Họ: Họ Côm – Elaeocarpaceae.
• Công dụng: Cà na có tác dụng làm vị thuốc bổ máu, hỗ trợ lọc máu, chữa đau răng, dị ứng sơn, giải rượu, chữa cổ họng sưng đau, có nhiều đờm.

Mô tả cây Cà Na

Cà na là cây gỗ cao từ 10 đến 25m, với thân gỗ màu trắng và nhiều lông nhỏ phủ trên. Lá Cà na mọc cách, có hình trái xoan ngược, mọc so le, dài 7-9cm, rộng 2,5-3cm, đầu tù, thót lại ở trên cuống. Mép lá có răng thưa, rất nhẵn, gần như dai, mặt trên màu xanh bóng, mặt dưới lá có nhiều lông, màu nhạt hơn. Gân lá bên nổi hơi rõ ràng, có 6 đôi, cuống lá dài 1cm, không có lông.

Cụm hoa Cà na thường mọc ở ngọn cành thành chùm, ở nách những lá đã rụng, dài 4-7cm, có lông mềm màu bạc. Hoa có cuống dài 3-5mm. Đài hoa có lông, bên ngoài nhẵn, hình mũi mác, dài 5-7mm, rộng 2mm; lá đài có lông mềm ngắn màu bạc phủ bên ngoài. Cánh hoa hình bầu dục, dài 5-8mm, rộng 3-4mm, nhẵn, không có tuyến, màu trắng đục; cánh hoa xẻ tua thành 18-20 dải hình sợi. Hoa có 20 nhị, chỉ nhị ngắn. Bầu nhị hình trứng có phủ một lớp lông màu nâu, có 3 ô. Vòi nhụy có lông ở phần nửa phía dưới, đĩa 5 thùy. Quả hạch hình bầu dục, nhọn ở 2 đầu, dài khoảng 3-3,5cm, rộng 1,5-2cm; thịt quả nhẵn, bên trong có 1 hạch cứng.

Phân bố, thu hoạch và chế biến

• Phân bố: Cà na phân bố từ Madagascar ở phía tây qua Ấn Độ, Đông Nam Á, Malaysia, nam Trung Hoa, và Nhật Bản, qua Australia đến New Zealand, Fiji, và Hawaii ở phía đông. Ngoài ra, cà na còn có ở Mianma, Thái Lan, Lào, Campuchia. Các đảo Borneo và New Guinea có mật độ lớn nhất của các loài này.

• Ở nước ta, Cà na phân bố từ Khánh Hòa (Vọng Phu), Lâm Đồng (Đà Lạt), Bình Dương, Đồng Nai (Biên Hòa), Long An (Vĩnh Hưng, Tân Hưng, Tân Thạnh, Thạnh Hóa), Tiền Giang (Tân Phước), Đồng Tháp, Bà Rịa Vũng Tàu ra tới Côn Đảo. Quả Cà na được sử dụng làm thực phẩm ở một số nước Đông Nam Á như Thái Lan và Việt Nam. Ở Việt Nam, cây Cà na mọc hoang dại hoặc được trồng ven sông rạch thuộc miền Tây Nam Bộ. Cây Cà na mọc ở dọc các bờ kênh rạch vùng đất phèn Đồng Tháp Mười, chịu được nước ngập mùa nước lũ.

• Thu hoạch và chế biến: Sau khi thu hái, quả có thể dùng tươi hoặc muối, phơi hoặc sấy khô, bảo quản dùng dần. Nhựa Cà na cũng được dùng để làm hương thắp và cất tinh dầu.

Bộ phận sử dụng của Cà na

Bộ phận sử dụng của cây Cà na thường là vỏ (Vortes Elaeocarpi Hygrophylli), rễ, lá và quả Cà na.

Thành phần hóa học

Vỏ cây Cà na có chứa tinh dầu và tanin. Ngoài ra, quả Cà na còn chứa canxi, sắt, photpho, vitamin, thymol…

Tác dụng của Cà na

Theo y học cổ truyền

Theo y học cổ truyền, Cà na có tính ôn, có vị chua ngọt, không độc. Cà na có tác dụng thanh nhiệt, tiêu khát, giải độc. Vỏ Cà na có tác dụng bổ và lọc máu.

Theo y học hiện đại

Quả Cà na có bột và có vị ngọt, thường được dùng làm thực phẩm ăn được. Quả Cà na có thể dùng để làm mứt, muối dưa hoặc ô mai. Vỏ Cà na có tác dụng bổ máu, chữa hậu sản. Cà na cũng có thể được dùng để hãm nước cho phụ nữ mới sinh đẻ uống trong vòng 15 ngày sau khi sinh. Ngoài ra, vỏ cây Cà na có tinh dầu và tanin, cũng được sử dụng để tắm ghẻ, chống dị ứng sơn và các chất bảo vệ da.

Rễ, quả và lá cây Cà na có thể được sắc nước uống để có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, sinh tân dịch, lọc máu và bảo vệ gan.

Liều lượng và cách dùng Cà na

Cà na có thể được dùng độc vị hoặc kết hợp với các vị thuốc khác dưới dạng thuốc sắc. Liều dùng thông thường là 3-10g mỗi ngày.

Bài thuốc chữa bệnh từ Cà na

1. Chữa họng đau, sưng Amidan, mất tiếng, khô cổ: Sử dụng quả Cà na 6-12g, bỏ hạt và chiết dịch. Dùng dịch này ngậm thường xuyên. Bạn cũng có thể dùng thịt quả Cà na, thái mỏng trộn với nước để ngậm hoặc pha nước uống. Hoặc dùng quả tươi, giã lấy nước dùng uống hoặc hãm, nấu nước dùng như trà.

2. Dùng phòng bệnh ngoại huyết (do thiếu Vitamin C): Sử dụng Cà na tươi khoảng 30 quả, dùng sắc lấy nước uống hàng ngày, liên tục trong vài tuần.

3. Chữa ho do cảm lạnh, phong hàn: Dùng thịt quả Trám trắng hấp với đường phèn, dùng ăn và uống hết phần nước cốt.

4. Phòng ngừa bệnh sởi, phát ban, mề đay ở trẻ nhỏ: Sử dụng 20g trái Cà na tươi, sắc lấy nước, dùng uống trong các mùa Đông Xuân hoặc trong những mùa có dịch sởi. Bạn cũng có thể nghiền nát 500g thịt Trám trắng, trộn với bột làm thành bánh và cho trẻ dùng ăn để phòng ngừa bệnh sởi.

5. Dùng chữa các bệnh lý ngoài da: Dùng cả quả Trám trắng (dùng cả hạt) mang đi đốt cháy thành than, trộn với dầu vừng. Dùng hỗn hợp này thoa lên vùng da bị bệnh, vết nứt nẻ tay chân, nứt môi, đầu vú nứt nẻ sưng đau.

6. Chữa phụ nữ nôn mửa khó chịu khi có thai: Sử dụng Cà na 9 quả, giã dập, sắc lấy nước dùng uống trong ngày.

Lưu ý khi sử dụng Cà na

Trái Cà na càng ăn càng đói (vì nó gây sót ruột) và càng ăn càng ngon. Tuy nhiên, nếu ăn quá nhiều, nó có thể gây loét dạ dày và táo bón. Ăn Cà na muối quá nhiều có thể làm tăng huyết áp. Ăn Cà na ngào đường quá nhiều có thể làm tăng đường huyết.

Bảo quản Cà na

Dược liệu sau khi sơ chế cần được bảo quản ở nơi thoáng mát, khô ráo, tránh độ ẩm cao.

Hy vọng rằng thông tin về cây Cà Na mà chúng tôi cung cấp sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về đặc điểm, công dụng và cách sử dụng. Để đạt hiệu quả cao nhất và tránh tác dụng phụ, hãy luôn tham khảo ý kiến chuyên gia về cách dùng và liều lượng. Bạn có thể tìm thêm thông tin tại Chơi cây cảnh – Nơi chia sẻ kinh nghiệm trồng và chăm sóc cây cảnh. Chúc bạn có những trải nghiệm tuyệt vời trong việc trồng và chăm sóc cây cảnh!