Cây Cà Dăm – Tìm hiểu về loài cây quý của Việt Nam

Từ xa xưa, Việt Nam đã được thiên nhiên ưu ái ban tặng với những loài cây phong phú và độc đáo. Trong số đó, cây cà dăm là một loài cây đặc biệt, không chỉ gắn liền với đời sống hàng ngày của chúng ta mà còn có giá trị sử dụng cao và hiệu quả trong điều trị bệnh lý. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về đặc điểm và cách sử dụng cây cà dăm.

Cà dăm là gì?

• Tên gọi khác: Chò nhai, răm, râm, xoi, cà dặm,…
• Tên khoa học: Anogeissus acuminata (Roxb. ex DC.) Guillaum. et Perr.
• Họ khoa học: Họ Bàng-Combretaceae.
• Bộ phận dùng: Phần vỏ cây – Cortex Anogeissi. Có những nơi sử dụng lá của cây cà dăm làm dược liệu.
• Tên của loài được nhà nghiên cứu Roxb. ex DC. Guill. mô tả khoa học đầu tiên vào năm 1832.

Đặc điểm sinh trưởng

Theo các tài liệu, cây cà dăm được ghi nhận có mặt ở châu Á, đặc biệt là vùng Đông Dương và Ấn Độ. Ở Việt Nam, cây này xuất hiện ở khắp các tỉnh thành từ Sơn La, Ninh Bình, Thanh Hóa, Tây Nguyên, Đồng Nai, Kiên Giang, An Giang…

Cây cà dăm thường sinh trưởng và phát triển trong các rừng ẩm thường xanh hoặc rừng nửa rụng lá. Cây cũng tự nhiên mọc trong rừng nguyên sinh hoặc núi đá vôi, ở độ cao khoảng 700m. Cây thích ánh sáng và phù hợp với đất cát pha. Tuy nhiên, cây cũng có thể sinh trưởng mạnh mẽ trên nhiều loại đất khác nhau, kể cả đất khô xấu, tuy nhiên kích thước cây sẽ nhỏ hơn và chất lượng gỗ cũng không tốt bằng.

Đáng chú ý, cây cà dăm có khả năng tái sinh mạnh mẽ. Thông thường, cây sẽ ra hoa vào mùa xuân, vào khoảng tháng 5-7, và ra quả vào tháng 8-10. Với việc khai thác quá mức hiện nay, cây cà dăm đang bị tàn phá nghiêm trọng. Do đó, việc bảo tồn loài cây này là rất quan trọng. Các địa phương đã có các kế hoạch nhân rộng để bảo vệ và thúc đẩy việc bảo tồn cây cà dăm trong đất vườn nhà dân.

Chơi cây cảnh – Nơi chia sẻ kinh nghiệm trồng và chăm sóc cây cảnh.

Mô tả toàn cây cà dăm

Cây cà dăm có thể cao tới 20m, trung bình khoảng 10m. Cây non thường có chiều cao khoảng 6-9m và ít nhánh hơn cây trưởng thành. Thân của cây thẳng đứng và gốc có bạnh nhỏ.

Cây có tàng đẹp, nhánh thanh mảnh, mang lá nhỏ và rũ xuống. Lá đơn, mọc đối, mặt trên màu lục đậm hơn mặt dưới. Phiến nguyên, hình mác dạng trứng, thon có lông thưa, chót nhọn, đáy tà, có khoảng 5 đôi gân. Cuống ngắn, dài khoảng 2-6mm.

Hoa nhỏ, họp thành cụm đầu tròn, mọc ở nách lá. Hoa không có cuống, còn đài có dạng ống, phía trên có 5 răng. Cánh hoa trắng, nhị 10, xếp thành 2 vòng, bầu hạ 1 ô, chứa 2 noãn. Quả sắc xanh biển sẫm, có cánh và mang đài tồn tại. Bên trong quả là 1 hạt.

Bảo quản

Để bảo quản các phần dược liệu đã qua chế biến, cần đặt trong bao bì kín và nơi thoáng mát, nhiệt độ phòng. Đặc biệt, cần tránh tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời. Sau mỗi lần sử dụng, cần đậy kín bao bì.

Tác dụng của Cà dăm

Thành phần hóa học

Hiện tại, vẫn còn hạn chế trong việc nghiên cứu cây cà dăm. Tuy nhiên, các nhà khoa học đã phân tích được trong vỏ cây có chứa tanin và trong nhựa có chất gôm chủ yếu là pentose và galactose.

Tác dụng trong cuộc sống

Đầu tiên, cây cà dăm là loài cây lấy gỗ ở Việt Nam. Mặc dù nằm trong nhóm gỗ nhẹ, có sức chịu đựng kém và dễ bị mối mọt, cong vênh, nhưng loại gỗ này vẫn có nhiều ưu điểm. Gỗ cà dăm có dác nâu, lõi đỏ nâu sậm, kết cấu mịn và khi đánh bóng rất đẹp. Gỗ cà dăm dễ gia công và chế biến, có thể tạo ra nhiều sản phẩm độc đáo như cột trong xây dựng, giường ngủ, sàn nhà… Đồng thời, gỗ cà dăm có giá thành phù hợp và được sử dụng rộng rãi.

Ngoài ra, cây cà dăm còn được trồng làm cây cảnh để tạo bóng mát và cải thiện chất lượng không khí. Cây cà dăm cũng được xếp chung với các loài cây quý khác như chò nâu, đước, chò ổi…

Tác dụng trong điều trị bệnh

Theo đông y, vỏ cây cà dăm có vị đắng, se và tính mát. Trong dân gian, người ta sử dụng vỏ cây cà dăm để hỗ trợ điều trị bệnh bán thân bất toại (yếu liệt nửa người). Cũng có nơi sử dụng vỏ cây để chữa các vết cắn của bọ cạp và rắn, lấy lá để làm se vết thương hoặc giảm đau.

Một số lưu ý khi sử dụng

• Lưu ý rằng, những công dụng trên chỉ mang tính chất tham khảo, cần hỏi ý kiến chuyên môn khi gặp bất kỳ vấn đề khó chịu nào.
• Trường hợp mẫn cảm hoặc dị ứng với bất kỳ thành phần nào của cây cà dăm, cần thận trọng.
• Phụ nữ mang thai, đang cho con bú hoặc trẻ nhỏ không nên sử dụng dược liệu này.

Một số bài thuốc từ Cà dăm

Hỗ trợ trị đau lưng, đau dây thần kinh

• Vỏ cây cà dăm 10-15g, sắc nước uống mỗi ngày 2 lần. Sau khoảng 2 tháng, có thể giảm triệu chứng đau nhức, tê thấp khi thay đổi thời tiết.

Cà dăm không chỉ là một loài cây gỗ quý mà còn là một loài cây có tác dụng trong điều trị bệnh. Mặc dù nghiên cứu về loài cây này còn hạn chế, nhưng không thể phủ nhận những công dụng quý báu mà cây cà dăm mang lại cho cuộc sống. Do đó, việc bảo tồn loài cây này cần được quan tâm hơn. Đừng quên ghé thăm Chơi cây cảnh – Nơi chia sẻ kinh nghiệm trồng và chăm sóc cây cảnh để có những thông tin hữu ích về cây cảnh.