Cây Bóng Nước – Vị Thuốc Quý và Cây Cảnh Độc Đáo

Hoa Bóng nước không chỉ là một loài cây làm cảnh mà còn là một loại dược liệu quý được sử dụng trong Đông y. Với khả năng trừ thấp, thông kinh, hoạt huyết, cây Bóng nước đã được chứng minh là rất hiệu quả trong việc điều trị bệnh. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về đặc điểm, công dụng và cách sử dụng của dược liệu này.

1. Giới Thiệu về Cây Bóng Nước

1.1. Tên Gọi và Khoa Học

• Tên gọi khác: Nắc nẻ, móng tay lồi, bông móng tay, phượng tiên hoa, cấp tính tử…
• Tên khoa học dược liệu: Herba Impatiens balsamina L.
• Họ khoa học: Thuộc họ Bóng nước – Balsaminaceae.

1.2. Đặc Điểm Sinh Trưởng và Thu Hoạch

• Phân bố: Bóng nước là loài cây mọc hoang xuất hiện ở nhiều nơi trên thế giới như miền nam Trung Quốc, Ấn Độ…
• Ở Việt Nam, cây được trồng làm cảnh tại nhiều vườn ở khắp nước ta.
• Thuộc loài thực vật ưa khí hậu nhiệt đới, sinh trưởng phát triển mạnh vào mùa hè, ưa ẩm nhưng không chịu úng.
• Loại đất thích hợp nhất là đất có tính hơi chua, tơi xốp, màu mỡ và thấm nước tốt, không bị nấm mốc.
• Trong tự nhiên, cây sinh sản bằng hạt. Vào mùa hè, cây ra hoa ở kẽ lá, rồi cho một chùm quả. Quả có nhiều hạt. Khi quả chín, hạt phát tán xung quanh gốc, mọc thành nhiều cây con.
• Trong trồng trọt, hạt giống phải được chọn từ cây bố mẹ cho ra nhiều hoa, hoa có màu sắc sặc sỡ, đẹp và không bị sâu bệnh hại. Hạt đem ngâm vào nước ấm có nhiệt độ từ 50 – 60 độ C trong 4 – 5 tiếng đồng hồ, sau đó vớt hạt ra đem đi gieo trồng.

1.3. Mô Tả Toàn Cây

Bóng nước là một loại cỏ mọc hàng năm và có thể cao tới 40cm. Lá của cây mọc so le, có cuống, hình mác, đầu nhọn, mép có răng cưa rất rõ, dài khoảng 7-8cm, rộng khoảng 2-2.5cm. Hoa mọc ở nách lá lưỡng tính không đều, thường có màu trắng, hồng, tím hoặc đỏ. Quả của cây có dạng hình bầu dục, đầu nhọn, có chia khía, lớp da ngoài có lông nhám. Khi quả còn nhỏ, có màu xanh sậm, càng lớn màu của quả nhạt dần, căng mọng ra. Đến khi già, quả nang nứt thành 5 mảnh xoắn lại tung hạt đi xa.

Chơi cây cảnh – Nơi chia sẻ kinh nghiệm trồng và chăm sóc cây cảnh.

2. Thành Phần Hóa Học và Tác Dụng Của Cây Bóng Nước

2.1. Thành Phần Hóa Học

• Toàn thân chứa axit p-hydroxybenzoic, axit gentisic, axit ferulic, axit p-cumaric, axit sinapic, axit cafeic, scopoletin.
• Lá chứa axit xinnamic, kaempferol-3-arabinozit và kaempferol.
• Thân chứa kaempferol 3-glucozit, quexetin, pelargonidin, cyanidin và delphindin.
• Hạt chứa 17,9% chất béo, axit parinaric, balsaminasterol, sipinaterol, saponin, đa đường.
• Hoa chứa lawsone, lawsonemetylele, leucocyanidin, leucodelphinidin, malvidin glucozit, pelargonidin, paeonidin và delphinidin.

2.2. Tác Dụng Y Học Hiện Đại

• Dịch chiết từ lá Bóng nước có tác dụng kháng khuẩn rất mạnh.
• Chất lawson và lawson methylether có trong hoa có tác dụng kháng nấm rất mạnh.
• Có tác dụng chống oxi hóa và ngăn ngừa ung thư.
• Kích thích tử cung, giúp tăng trương lực tử cung và tần số co bóp nhanh hơn.
• Dịch ép từ Bóng nước có tác dụng gây nôn, tẩy nhẹ và lợi tiểu.

2.3. Tác Dụng Y Học Cổ Truyền

• Tính vị: Hạt có vị hơi đắng, tính ôn, hơi có độc. Hoa vị ngọt, hơi đắng, tính ôn. Toàn cây có vị cay, tính ôn, hơi có độc. Lá vị đắng, hơi chát.
• Quy kinh: Vào 2 kinh Can và Tỳ.
• Tác dụng: Hạt có tác dụng hành ứ, giáng khí, giải độc và thông kinh. Toàn cây có tác dụng chỉ thống, hoạt huyết và khử phong thấp. Lá được dùng để chữa rắn rết cắn, sưng đau do bị thương và phong thấp. Nhân dân còn dùng lá để trị rụng tóc.

3. Cách Sử Dụng và Liều Dùng của Cây Bóng Nước

Tùy thuộc vào mục đích sử dụng và từng bài thuốc mà có thể dùng cây Bóng nước theo nhiều cách khác nhau. Cây Bóng nước có thể được dùng dưới dạng thuốc sắc uống, đắp ngoài…

• Liều dùng:
  • Toàn cây: 4-12g/ngày dưới dạng thuốc sắc. Hoặc dùng ngoài giã thuốc đắp tại chỗ không kể liều lượng.
  • Hạt: 4-6g/ngày dưới dạng sắc uống hoặc dưới dạng thuốc bột hoặc viên.
  • Rễ: 9-15g.
  • Hoa: 1,5-3g phơi khô hoặc 3-9g hoa tươi sắc nước uống.

Chơi cây cảnh – Nơi chia sẻ kinh nghiệm trồng và chăm sóc cây cảnh.

4. Một Số Bài Thuốc Kinh Nghiệm

4.1. Trị Chứng Sưng Đau do Té Ngã, Vết Thương Lở Loét

• Rễ Bóng nước: Giã nát và đắp lên vùng đau nhức.

4.2. Trị Bế Kinh, Kinh Nguyệt Không Đều

• Hoa Bóng nước phơi khô 3-6g. Đem sắc lấy nước uống.

4.3. Trị Vết Thương Ngoài Da, Mụn Nhọt, Sưng Tấy

• Hoa Bóng nước tươi: Giã với một ít muối và đắp trực tiếp lên vết thương.

4.4. Chữa Phong Thấp

• Bóng nước phơi khô 15g phối hợp với vỏ Ngũ gia bì 10g và rễ Uy linh tiên 10g, thái nhỏ, sắc với 400ml nước còn 100ml, uống làm 2 lần trong ngày.

5. Kiêng Kỵ

• Dị ứng với bất kỳ thành phần nào có trong dược liệu.
• Phụ nữ có thai không được dùng Hoa Bóng nước.
• Tránh dùng đồng thời với các loại thuốc chống đông máu.

Cây Bóng Nước là một vị thuốc cổ truyền quý được sử dụng từ rất lâu trong dân gian. Nhờ có nhiều tác dụng quý, dược liệu này đã được dùng nhiều trong các bài thuốc chữa bệnh cũng như cuộc sống hằng ngày. Tuy nhiên, để có thể phát huy hết công dụng của vị thuốc đối với sức khỏe, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ để kiểm soát rủi ro và những tác dụng không mong muốn.

Nguồn: Chơi cây cảnh – Nơi chia sẻ kinh nghiệm trồng và chăm sóc cây cảnh