Bonsai Trung Quốc – Sự đặc biệt của nghệ thuật bonsai và những trường phái phổ biến

Bonsai Trung Quốc – Xuất xứ và ý nghĩa

Rất ít người biết rằng bonsai không chỉ có nguồn gốc từ Nhật Bản mà còn có xuất xứ từ Trung Quốc. Tác phẩm bonsai đầu tiên được tìm thấy từ tranh điêu khắc trên tường hành lang dẫn đến mộ hoàng tử Zhang-huai trong thời nhà Đường (từ năm 618 đến năm 907). Trung Quốc đã truyền đạt những cây bonsai này cho người Nhật và từ đó, người Nhật đã phát triển một phong cách riêng cho nghệ thuật bonsai của mình. Tuy nhiên, Trung Quốc cũng không thua kém, họ đã tạo ra trường phái riêng cho mình có tên gọi là Penjing.

Hình ảnh: Cây cảnh bonsai Trung Quốc

Trong khi Nhật Bản sử dụng thuật ngữ “bonsai” để chỉ các cây cảnh mini trồng trong chậu hoặc bồn, thì Penjing có ý nghĩa rộng hơn, mô tả cảnh vật trong chậu. Các tác phẩm Penjing mang đến một khung cảnh tổng thể tự nhiên, tinh tế và hài hòa. Sự khác biệt giữa bonsai Nhật Bản và Trung Quốc nằm ở vẻ đẹp thẩm mỹ, địa lý, nguồn gốc cây cảnh và sự tập trung vào không gian xung quanh.

Hình ảnh: Penjing – Cảnh vật trong chậu

Penjing không chỉ bao gồm cây mà còn kết hợp với các tảng đá. Các bộ phận cây và đá được sắp xếp trong chậu và được đặt trên giá đỡ gỗ tinh xảo. Ngoài ra, Penjing còn được trang trí bằng các tượng gốm nhỏ để tạo nên sự cân đối trong không gian và thể hiện bối cảnh xã hội hoặc lịch sử. Tương tự như bonsai Nhật, cây con được chọn và chăm sóc để có hình dáng lạ mắt và cổ kính, gợi nhớ đến kích thước tự nhiên của cây cổ thụ.

Hình ảnh: Penjing – Cảnh vật trong chậu

Bonsai Trung Quốc đã thu hút bản chất và tinh thần thiên nhiên thông qua sự tương phản. Nó cũng khá ảnh hưởng bởi các nguyên tắc của Đạo giáo, như khái niệm Âm và Dương. Trong hòn non bộ, những khái niệm tương phản được sử dụng bao gồm sự thống trị và phụ thuộc, trống rỗng và thực thể, dày đặc và thưa thớt, độ cao và thấp, rộng lớn và nhỏ bé, sự sống và cái chết, động và tĩnh, sáng và tối, thẳng và cong, dọc và ngang, nhẹ và nặng. Cảm hứng thiết kế của bonsai Trung Quốc không chỉ giới hạn ở việc quan sát và biểu đạt thiên nhiên, mà còn chịu ảnh hưởng từ thơ ca, thư pháp và nghệ thuật thị giác. Giá trị nghệ thuật của bonsai Trung Quốc cũng không kém phần quan trọng như thơ ca, thư pháp, tranh vẽ và nghệ thuật làm vườn.

Các trường phái bonsai Trung Quốc phổ biến

Truyền thống bonsai Trung Quốc được phân loại chủ yếu dựa trên các loại cây tiêu biểu và đặt tên theo các khu vực mà chúng đến từ. Vì mỗi loại cây đòi hỏi kỹ thuật xử lý riêng, nên đã hình thành các phong cách khác nhau. Trung Quốc có hơn chục trường phái bonsai truyền thống, dưới đây là một số trường phái tiêu biểu:

Trường phái Thượng Hải

Theo phong cách Thượng Hải, bonsai được trồng ở nhiều kích thước khác nhau, từ lớn đến siêu nhỏ, có loại được chăm sóc từ khi còn non, có loại khai thác từ rừng. Các loại cây rất đa dạng và hầu hết được uốn tỉa theo phong cách “bó thô cắt nhỏ”. Bằng cách bó các nhánh chính lại với nhau bằng giàn thép, sau khoảng 1 năm, chúng được gỡ ra và sử dụng các kỹ thuật cắt tỉa. Sau cùng, cây sẽ có dáng cong tự nhiên và các tán lá được phân bổ đều và cân đối. Bonsai của trường phái Thượng Hải mang lại cảm giác thoải mái, với đường nét rõ rệt và sự biến hóa phong phú như trong tranh vẽ.

Trường phái Lĩnh Nam (Quảng Đông)

Trường phái Lĩnh Nam hay còn gọi là trường phái Quảng Đông có sự tự nhiên và quyến rũ đặc trưng. Các nghệ nhân bonsai sử dụng phong cách “nhấp nhô chập chùng” để thực hiện kỹ thuật cắt tỉa. Kỹ thuật này tạo ra tỉ lệ cành và lá phù hợp, với sự chú trọng vào đường cong của rễ, thân và cành cây. Tuy bị can thiệp bằng tay người, cây vẫn giữ được dáng vẻ tự nhiên và mộc mạc.

Hình ảnh: Bonsai theo trường phái Lĩnh Nam

Trường phái Tứ Xuyên

Trường phái Tứ Xuyên ấn tượng bởi sự chặt chẽ và quy tắc đa dạng. Khi cây còn nhỏ, thân và cành được uốn cong theo nhiều cách khác nhau, tạo nên cấu trúc không gian đa dạng. Phong cách này sử dụng kỹ thuật buộc dây và uốn cong các cành cây thành các vòng xoắn tạo nên nhịp điệu độc đáo, thường kết hợp với bộ núi nhỏ và đá.

Trường phái Tô Châu

Trường phái Tô Châu là trường phái tiêu biểu của vùng Giang Tô. Phong cách này sử dụng cây làm trung tâm, đặc biệt là cây khai thác từ trong rừng. Kỹ thuật ghép cành được sử dụng để cây phát triển theo ý muốn. Trong quá trình tạo dáng, việc quấn là chính và cần mất nhiều thời gian để hoàn thành. Tuy nhiên, gần đây, Tô Châu đã phá bỏ quy tắc này và tập trung vào việc cắt tỉa và quấn cây.

Trường phái Dương Châu

Dương Châu đại diện cho vùng Bắc Giang Tô, với đặc điểm sử dụng kỹ thuật quấn dây để tạo hình từ khi cây còn non. Cành cây được uốn cong như rắn, thân rễ có dạng xoắn lại, các tán lá được tỉa trông như những đám mây mỏng. Trong chậu, cây thường được trang trí bằng sỏi để tăng tính tự nhiên. Ngoài ra, bonsai Dương Châu còn có một kiểu khác là thủy hạn, trong chậu có cả đất và nước tạo nên một khung cảnh thiên nhiên thu nhỏ.

Top 10 cây bonsai Trung Quốc đẹp nhất

1. Cây Tùng la hán
2. Cây Hoàng dương
3. Cây Liễu
4. Cây Thông đen
5. Cây Bạch đàn
6. Cây Bách
7. Cây Mơ
8. Cây Bồ đề
9. Cây Trà Phúc Kiến
10. Cây Phong

Hình ảnh: Bonsai Trung Quốc đẹp nhất

Keyword: Cây cảnh bonsai Trung Quốc có gì đặc biệt? Điểm qua một số trường phái phổ biến của bonsai Trung Quốc