Cúc Mốc – Vị thuốc quý và cây cảnh phong thủy

Cúc mốc là một loài cây độc đáo và phổ biến tại Việt Nam. Nó không chỉ là một loài cây cảnh mang ý nghĩa phong thủy tốt đẹp mà còn là một thảo dược quý có tác dụng chữa ho, lợi tiểu và nhiều công dụng khác. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về đặc điểm, công dụng và cách sử dụng của cây cúc mốc.

Cúc mốc là gì?

• Tên gọi khác: Nguyệt bạch, Ngải phù dung, Ngọc phù dung…
• Tên khoa học: Crossostephium chinense (A. Gray ex L.) Mak.
• Tên đồng nghĩa: Crossostephium artemisioides Less.
• Tên dược liệu: Folium Crossostephii.
• Họ: Cúc (Asteraceae).

Đặc điểm sinh trưởng của cúc mốc

Theo một số tài liệu, cúc mốc có nguồn gốc từ Đài Loan và hiện nay loài này đã phân bố rộng rãi ở nhiều nơi như Malaysia, Lào và Việt Nam. Ở Việt Nam, cây cúc mốc thường được trồng làm cây cảnh hoặc để thu hái lá quanh năm.

Cúc mốc là một loài cây dẻo dai có thể sống nhiều năm, thích ánh sáng và có khả năng chịu khắc nghiệt cao. Cây cúc mốc rất dễ trồng và chăm sóc, có thể tồn tại trong nhiều môi trường và ra hoa quả nhiều. Đặc biệt, loài này có tốc độ sinh trưởng nhanh và có khả năng tái sinh mạnh mẽ từ các đoạn thân, cành khi được giâm xuống đất. Tuy nhiên, theo kinh nghiệm, cách giâm cành hiệu quả hơn.

Lưu ý khi chăm sóc cúc mốc:

• Đất: Cây không kén đất, có thể trồng ở nhiều loại đất khác nhau, kể cả đất nghèo dinh dưỡng. Tuy nhiên, nên sử dụng đất thoáng xốp để cây phát triển dễ dàng. Nếu trồng để thu hoạch lá, hãy tăng cường chăm sóc, tưới bón để lá cây sum sê.
• Ánh sáng: Cúc mốc là loài ưa sáng, do đó, cây sẽ thể hiện vẻ đẹp tuyệt vời hơn khi được trồng nhiều nắng.
• Nhiệt độ: Loài cây này chịu được nhiệt độ cao, nên nhiệt độ ưa thích để trồng cây là từ 10-35 độ C.
• Độ ẩm: Cần duy trì độ ẩm trung bình cho cây và tránh để cây bị ngập úng. Cúc mốc có nhu cầu nước khá ít, nên không nên tưới cây quá nhiều để tránh thối rễ và gây chết cây. Khi thấy đất trên mặt chậu hơi trắng, điều này có nghĩa là cây cần bổ sung nước.
• Bón phân: Có thể sử dụng các loại phân bón 2-3 tháng một lần nếu muốn trồng cây để thu hoạch lá.

Mô tả toàn cây cúc mốc

Cúc mốc là loại cây thân gỗ, cao khoảng 10-50 cm. Thân cây cứng màu nâu. Cành phía gốc nhẵn, phía trên non và gầy hơn, có phủ lông trắng nhạt.

Lá cây có 3 thuỳ dạng hình trứng ở phía dưới và gần hình trứng ở phía trên, thường có lông trắng ở cả hai mặt. Với sự cách bố trí lá thành bụi dày và màu xám như mốc, cây cúc mốc đã được đặt tên theo tên gọi này.

Cụm hoa của cây có dạng hình đầu, các lá bắc được sắp xếp thành nhiều hàng. Trong cụm hoa, hoa cái nằm ở xung quanh và có nhiều vảy ba cạnh ở giữa, còn phần dưới liền nhau. Hoa lưỡng tính có 5 thùy và có bầu trứng ngược. Quả của cây có hình cong, dạng giống như quả trứng ngược.

Bộ phận làm thuốc và bảo quản

Theo một số tài liệu, lá và hoa của cây cúc mốc được thu hái để làm thuốc. Tuy nhiên, ở một số nơi, hoa của cây cũng được coi là có giá trị cao. Sau khi thu hoạch, lá và hoa có thể được sử dụng tươi hoặc phơi khô để sử dụng dần.

Để bảo quản dược liệu, sau khi sơ chế, cần để nơi thông thoáng, khô ráo, tránh mối mọt và ánh sáng mặt trời trực tiếp.

Tác dụng của Cúc mốc

Thành phần hóa học

• Trong lá và hoa cúc mốc chứa tinh dầu và một số hoạt chất như taraxerol, taraxeryl acetat và taraxeron. Ngoài ra, còn có các chất khác như tanacetin, quercetagetin, scopoletin, 5-O-methyl-myo-inositol, 7-trimethylether, selagin, apometzgerin, chrysoeriol, tricetin 3, etanolic, tinh dầu…

Tác dụng Y học hiện đại

• Chống oxy hóa.
• Tăng bài tiết insulin: Quercetagetin-3, 5-O-methyl-myo-inositol, 7-trimethylether có tác dụng tăng bài tiết insulin ở chuột thực nghiệm.
• Chống viêm: 6-Methoxy-7-hydroxycoumatrin từ dược liệu cúc mốc có tác dụng chống viêm đối với chuột thực nghiệm.
• Hỗ trợ điều trị bệnh đái tháo đường: Loài cây này có triển vọng để được sử dụng trong việc điều trị bệnh đái tháo đường thông qua việc chiết xuất toàn bộ cây khô có tác dụng ức chế alpha-glucosidase.

Tác dụng Y học cổ truyền

• Tính vị: Cay đắng, mùi thơm nhẹ, tính hơi ôn.
• Quy kinh: Phế và Can.
• Công dụng: Lá cây cúc mốc có thể chữa ho, tiêu đờm, tiêu tiểu thông lợi và điều hòa kinh nguyệt. Ngoài ra, lá cây cúc mốc còn giúp chữa ù tai, đau bụng đầy trướng và làm sáng mắt. Lá cây cúc mốc giã nát cũng có thể dùng để đắp mụn nhọt.
• Chủ trị: Nhờ những công dụng trên, dược liệu cây cúc mốc thường được sử dụng để chứng cảm mạo, ăn uống không tiêu tiêu, đầy hơi, đau đầu, ho, đau bụng, phụ nữ có kinh nguyệt không đều… Ở Trung Quốc, cúc mốc còn được dùng để chữa tiểu đường.

Cách sử dụng Cúc mốc

Tùy thuộc vào mục đích sử dụng và từng bài thuốc, có thể sử dụng dược liệu cúc mốc với nhiều cách khác nhau. Có thể dùng cúc mốc ở dạng thuốc hãm hoặc thuốc sắc.

Liều dùng:

• Từ 10 – 16g/ngày ở dạng thuốc sắc hoặc hãm.
• Dùng ngoài không cần xác định liều lượng.

Kiêng kỵ:

• Dị ứng với bất kỳ thành phần nào của dược liệu.
• Phụ nữ mang thai và trẻ nhỏ.
• Người có vấn đề sức khỏe đặc biệt.

Một số bài thuốc từ Cúc mốc

Chữa ho: Lá cây cúc mốc 15g, lá húng chanh 20g. Sử dụng 2 loại dược liệu đem sắc rồi uống, mỗi ngày 1 thang, trong 5 ngày liên tục.

Giúp chữa kinh nguyệt không đều, rong kinh: Lá cây cúc mốc 20g, ngải cứu 10g, lá Ích mẫu 15g. Sau khi sắc nước còn lại khoảng 180ml, chia thành 3 lần uống (mỗi lần 60ml). Mỗi ngày dùng 1 thang cho đến khi kinh nguyệt đều trở lại.

Chữa ho ra máu: Lá cây cúc mốc 15g, cỏ nhọ nồi 5g, lá huyết dụ 8g. Sắc uống ngày một thang chia 3 lần. Áp dụng trong 7-10 ngày liên tiếp.

Đầy hơi: Lá cây cúc mốc 15g, hạt mít 10g, vỏ quýt 8g, gừng 3g. Sắc uống ngày một thang chia 3 lần, nên uống thuốc lúc nóng.

Cúc mốc trong nghệ thuật trồng cây cảnh

Do có vẻ đẹp độc đáo và lạ, cúc mốc được ưa chuộng trong nghệ thuật trồng cây cảnh (Bonsai). Cây có thể được trồng trong chậu và đặt ở nhiều nơi như ban công, hiên nhà hoặc phòng làm việc, quán café… để trang trí và làm tăng tính thẩm mỹ cho không gian sống.

Không chỉ gây ấn tượng với vẻ đẹp bên ngoài, cúc mốc còn mang ý nghĩa đặc biệt. Với dáng vẻ phong trần, thô ráp nhưng bên trong vẫn mãnh liệt và kiên cường, cây cúc mốc thể hiện ý chí vươn lên vượt qua mọi khó khăn để đạt thành công.

Chơi cây cảnh – Nơi chia sẻ kinh nghiệm trồng và chăm sóc cây cảnh là nơi bạn có thể tìm hiểu thêm về cây cúc mốc và những loại cây cảnh khác.