Cây Hoàng Kỳ – Giải mã vẻ đẹp và công dụng độc đáo của cây cảnh này

Có một loại cây cảnh độc đáo mọc hoang dại ở Trung Quốc, tên khoa học là Astragalus membranaceus (Fisch) Bunge. Đó là cây Hoàng Kỳ, thuộc họ Đậu (Fabaceae). Trong Đông y, cây Hoàng Kỳ được biết đến như một vị thuốc quý, có tác dụng bổ khí, chữa chứng suy nhược cơ thể, mệt mỏi, kém ăn và yếu sức. Hãy cùng tìm hiểu thêm về cây Hoàng Kỳ trong bài viết này.

Hoàng kỳ

1. Bộ phận sử dụng

Bộ phận sử dụng của cây Hoàng Kỳ là rễ, có thể sử dụng rễ tươi hoặc đã qua chế biến. Rễ của cây có hình dạng trụ, đôi khi có nhánh, to phía trên và nhỏ dần phía dưới. Rễ dài khoảng 30cm đến 90cm và có đường kính từ 1cm đến 3.5cm. Bề ngoài, rễ có màu vàng hơi nâu nhạt hoặc màu nâu nhạt, có những nếp nhăn và rãnh dọc không đều. Rễ cứng, dai, không dễ bẻ gãy, có nhiều sợi và nhiều tinh bột. Vỏ của rễ màu trắng hơi vàng, gỗ màu vàng nhạt với những vết nứt và tia hình nan quạt. Khi già, rễ có thể có dạng gỗ mục nát và màu nâu hơi đen hoặc rỗng bên trong. Rễ có mùi thơm nhẹ, vị hơi ngọt và hơi tanh, giống như mùi đậu khi nhai.

Hoàng kỳ

2. Cách bào chế

Có hai cách để bào chế cây Hoàng Kỳ:

• Hoàng kỳ phiến: Loại bỏ tạp chất, phân loại rễ theo kích thước (to, nhỏ), rửa sạch, ủ mềm rồi thái thành phiến dày, sau đó phơi khô.
• Hoàng kỳ chích mật: Thái rễ thành phiến, lấy mật ong rồi hòa với ít nước sôi, trộn đều và ủ cho ngấm. Sau đó, nhỏ lửa để vàng, khi sờ vào không dính tay thì lấy ra để nguội. Mỗi 10kg cây Hoàng Kỳ cần dùng từ 2.5kg đến 3.0kg mật ong.

Hoàng kỳ chích mật

3. Thành phần hoá học

Cây Hoàng Kỳ chứa các chất như polysaccarid (astragalan, saccarose, glucose, tinh bột, chất nhầy, gôm), saponin (astragalosid I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII, isoastragalosid I, II, soyasaponin I), flavonoid (2′,4′ – Dihydroxy-5,6- Dimethoxyisoflavane), các acid amin (Cholin, Betain, acid Folic), và Sistosterol.

4. Công dụng theo Y học hiện đại

Theo nghiên cứu của Y học hiện đại, cây Hoàng Kỳ có một số tác dụng sau:

4.1 Trên hệ thống tuần hoàn

Hoàng Kỳ có tác dụng tăng sự co bóp của tim bình thường. Đối với tim bị trúng độc hoặc tim bị mệt mỏi, tác dụng này càng rõ rệt. Ngoài ra, cây Hoàng Kỳ còn có tác dụng làm giãn mạch, giúp máu lưu thông tốt hơn. Việc giãn mạch ngoại vi cũng giúp máu cung cấp dinh dưỡng tốt hơn, hạ huyết áp và thúc đẩy quá trình tiểu tiện.

4.2 Tác dụng lợi tiểu

Nước sắc từ cây Hoàng Kỳ đã được chứng minh có tác dụng lợi tiểu trong các nghiên cứu thực nghiệm trên chó.

4.3 Tác dụng kháng sinh

Cây Hoàng Kỳ có tác dụng kháng sinh đối với vi trùng lị Shigella trong ống nghiệm.

5. Công dụng theo Y học cổ truyền

Cây Hoàng Kỳ là một loại thuốc được sử dụng trong phạm vi Đông y. Cây có nhiều tác dụng như bổ khí, trừ mụn độc, lợi tiểu, giảm đau, hút mủ. Đặc biệt, cây Hoàng Kỳ chữa được nhiều bệnh của trẻ em, phụ nữ có máu xấu không ra hết và đàn ông bị hư tổn.

Ngoài ra, cây Hoàng Kỳ chích mật còn có tác dụng bổ cho chức năng tiêu hoá, giúp chữa bệnh trong trường hợp trẻ em và người lớn biếng ăn, cơ thể suy nhược, gầy yếu, tiêu chảy lâu ngày, hay ra mồ hôi.

Gần đây, cây Hoàng Kỳ cũng được sử dụng để chữa trị những trường hợp lở loét mãn tính, suy nhược lâu ngày, huyết áp cao, mạch máu nhỏ dễ đứt vỡ, viêm thận mãn tính với albumin niệu, cơ thể suy nhược và ra nhiều mồ hôi. Cách dùng cây Hoàng Kỳ là sắc hoặc làm thành thuốc cao, mỗi ngày dùng 3-9g.

6. Bài thuốc có Hoàng Kỳ

6.1 Hoàng kỳ lục nhất thang

Thang này được dùng để chữa các triệu chứng suy nhược toàn thân, chân tay mỏi mệt, miệng khô, tim đập nhanh hồi hộp, mặt xanh vàng không muốn ăn uống và ra nhiều mồ hôi. Chế phẩm gồm 6 phần hoàng kỳ sao mật, 1 phẫn cam thảo (một nửa dùng sống, một nửa sao). Tất cả nguyên liệu được giã nhỏ. Mỗi lần dùng 4-8g bột này, chia thành 3 lần uống trong ngày. Có thể sắc uống.

6.2 Hoàng kỳ kiện trung thang

Thang này được dùng để chữa suy nhược cơ thể và ra nhiều mồ hôi. Cần chuẩn bị 6g hoàng kỳ, 5g thược dược, 2g quế chi, 2g cam thảo, 4g sinh khương, 6g đại táo, 600ml nước, sắc còn 200ml, trộn thêm một ít mạch nha cho ngọt, chia thành 3 lần uống trong ngày.

6.3 Thập toàn đại bổ

Thang này được dùng để chữa khí huyết bất túc, hư lao, ho khan, ăn kém, di tinh, thắt lưng đau gối yếu, vết thương lâu lành, phụ nữ bị bất thường kinh nguyệt. Chế phẩm gồm Đảng sâm 150g, Bạch truật 100g, Phục linh 80g, Cam thảo 80g, Đương quy 100g, Xuyên khung 80g, Bạch thược 100g, Thục địa 150g, Hoàng kỳ 150g, Quế nhục 100g.

Tóm lại, cây Hoàng Kỳ là một loại cây cảnh độc đáo và có nhiều công dụng trong y học. Cây Hoàng Kỳ giúp bổ dưỡng, chữa các trường hợp suy nhược, kém ăn, mệt mỏi, ra nhiều mồ hôi.

Những thông tin trên chỉ mang tính chất tham khảo. Để chữa bệnh, bạn nên hỏi ý kiến của bác sĩ điều trị. Chúc bạn có một sức khoẻ tốt!

Bác sĩ Trần Nguyễn Anh Thư

Chơi cây cảnh – Nơi chia sẻ kinh nghiệm trồng và chăm sóc cây cảnh