Đậu Biếc – Loài cây đa công dụng

Đậu biếc là một loại cây được nhiều gia đình ưa thích trồng làm cây trang trí, lấy hoa, leo tường rào hoặc để làm giàn leo trước nhà, mang lại khả năng che phủ khá cao. Ngày nay, loài hoa này được chị em sử dụng làm trà uống hàng ngày như một thức uống dưỡng da. Ngoài các công dụng thông thường, đậu biếc còn có tác dụng làm thuốc mà không phải ai cũng biết. Hãy cùng tìm hiểu về loại cây này trong bài viết dưới đây.

Đậu biếc là cây gì?

Tên khoa học

Đậu biếc, còn được gọi là đậu hoa tím, bông biếc, là một loài thực vật có hoa trong họ Đậu. Loài cây này đã được miêu tả khoa học từ lâu.

• Tên khoa học: Clitoria ternatea.
• Cây thuộc họ đậu Fabaceae.
• Những bông hoa của đậu biếc được hình dung giống hình dạng của bộ phận sinh dục phái nữ, vì vậy tên tiếng Latin của chi là Clitoria, từ chữ clitoris (âm vật).

Mô tả dược liệu

Đậu biếc là loại cây leo, có thân bao quanh có lông tơ và thân mềm, dẻo. Cây này có khả năng sinh trưởng và phát triển khỏe mạnh, thân leo có thể dài từ 15 đến 17 mét.

Lá của đậu biếc có dạng hình dẹt dài, đối xứng nhau, có cuống dài. Bề mặt lá có một lớp lông mỏng. Thông thường, một lá lớn có 5 lá chét mọc đối xứng, với mỗi lá chét có chiều dài từ 4-5cm. Lá có màu xanh đậm, còn lá non thì có màu xanh nhạt.

Hoa của đậu biếc có màu xanh hơi ngả tím. Hoa có 2 loại: hoa kép và hoa cánh đơn, có mùi thơm nhẹ và cuống nhỏ dài từ 4-7mm. Lá bắc có dạng hình trứng tròn dài khoảng 1-1.5cm, đài hoa nhỏ có lông mịn bên trong. Ống tràng hình chuông, thùy có hình tam giác hoặc thuôn. Ở chính giữa hoa có màu vàng nhạt rất nổi bật.

Quả của đậu biếc khi non có màu xanh, còn khi già chuyển sang màu nâu. Quả có chiều dài khoảng 7-10cm và hình dẹp. Mỗi quả chứa từ 6-8 hạt, hạt có màu đen và có các đốm nhỏ và bóng.

Phân bố

Đậu biếc có thể mọc ở khắp nơi trên toàn quốc vì chúng dễ dàng thích nghi với các điều kiện môi trường khác nhau.

Thành phần hóa học của đậu biếc

Đậu biếc chứa các flavonoid và anthocyanin (cyclotide, delphinidin), đây là các thành phần hóa học có tác dụng chính trong cây.

Tác dụng dược lý theo Y học hiện đại

Cải thiện trí nhớ

Trong một nghiên cứu, các con chuột sơ sinh 7 ngày tuổi được uống nước rễ của đậu biếc, cho thấy khả năng duy trì trí nhớ và nâng cao hiệu suất học tập trong không gian. Não của những con chuột này chứa hàm lượng acetylcholine – một chất dẫn truyền thần kinh cao hơn đáng kể so với đối chứng. Ngoài ra, đậu biếc còn có tác dụng bảo vệ tế bào não.

Chống viêm, giảm đau và hạ sốt

Các chất chiết xuất từ rễ, lá và hoa của đậu biếc đã được báo cáo có khả năng chống viêm, giảm đau, hạ sốt và giảm các triệu chứng phù chân chuột. Một liều uống 400mg chiết xuất/kg cân nặng tương đương với liều uống 20mg/kg natri diclofenac – một loại thuốc chống viêm không steroid.

Trong một nghiên cứu về hạ sốt ở chuột Wistar do nhiễm nấm men, việc uống chiết xuất từ rễ của đậu biếc đã làm giảm đáng kể thân nhiệt của chuột. Hoạt tính hạ sốt này được cho là tương đương với paracetamol.

Ngăn ngừa đái tháo đường

Theo một số nghiên cứu gần đây, các chiết xuất từ lá của đậu biếc đã cho thấy tiềm năng sử dụng như một loại thuốc chống đái tháo đường. Trong các thử nghiệm trên chuột Wistar, mức đường huyết, insulin, hemoglobin glycosyl hóa, ure và creatinin được điều chỉnh thấp hơn đáng kể so với chuột đái tháo đường.

Ngoài ra, chỉ số men gan (glutamate oxalate transaminase – GOT trong huyết thanh, glutamate pyruvate transaminase – GPT trong huyết thanh, lactate dehydrogenase LDH và alkaline phosphatase ALP) ở chuột được điều trị cũng thấp hơn so với chuột đái tháo đường và tương đương với chuột bình thường.

Nhiều nghiên cứu gần đây đã tập trung vào tác động của hoa đậu biếc đối với con người và cho thấy hoa giúp giảm lượng đường huyết và tăng cường khả năng chống oxy hóa.

Hoạt động chống oxy hóa

Các đặc tính chống oxy hóa của hoa đậu biếc đã được chứng minh. Hoa đậu biếc giúp tế bào sừng ở da người chống lại tác động của tia tử ngoại nhờ hoạt chất anthocyanin, giúp chống lão hóa da. Ngoài ra, tác dụng chống oxy hóa của cây còn bảo vệ tế bào hồng cầu khỏi bị phá vỡ bởi các hóa chất có hại.

Cách sử dụng và bảo quản đậu biếc

Khi thu hoạch cây đậu biếc, chúng ta nên rửa sạch và phơi khô toàn bộ cây. Đối với hoa, chúng ta cần loại bỏ nhị và nhụy trước khi phơi khô để tránh hoa bị ẩm mốc. Sau đó, ta có thể sử dụng đậu biếc theo nhu cầu của mình. Ví dụ, để pha trà, bạn chỉ cần thả hoa khô vào nước nóng và đợi một lúc là có thể thưởng thức như các loại trà khác.

Hoạt chất anthocyanin trong hoa đậu biếc không gây hại khi uống mức độ 1-2 ly trà hoa đậu biếc mỗi ngày (khoảng 5-10 bông, tương đương 1-2 gram hoa khô).

Về bảo quản, hoa đậu biếc khô không khó. Bạn chỉ cần bảo quản hoa khô ở nơi khô ráo, tránh ẩm mốc và bụi bẩn.

Ngày nay, hoa đậu biếc cũng được sử dụng như một chỉ số màu tự nhiên, giúp nhuộm màu xanh cho các loại thực phẩm như xôi, bánh, kẹo, trà, v.v…

Một số lưu ý khi sử dụng

• Với hạt đậu biếc, cần cẩn trọng đặc biệt với trẻ em vì hạt có thể gây nôn và tiêu chảy.
• Đối với rễ cây, cần sử dụng các phương pháp chiết xuất, hóa chất và phòng thí nghiệm chuyên biệt để đảm bảo tinh chất của rễ phát huy tác dụng như đã đề cập ở trên.
• Tuy nhiên, do hoa đậu biếc chứa anthocyanin có tác dụng kích thích co bóp tử cung, chị em cần lưu ý hạn chế sử dụng trong các trường hợp như phụ nữ có thai hoặc đang đến kỳ kinh nguyệt.

Đậu biếc là một loại cây cảnh phổ biến được trồng ở nhiều nơi. Các công dụng của loài cây này vẫn được nghiên cứu thêm. Tuy nhiên, quý bạn đọc không nên lạm dụng để tránh những tác hại không mong muốn. Bạn nên tham vấn ý kiến của chuyên gia dinh dưỡng và bác sĩ điều trị trước khi sử dụng hoa và bất kỳ phần nào của cây đậu biếc.

Chơi cây cảnh – Nơi chia sẻ kinh nghiệm trồng và chăm sóc cây cảnh. Chơi cây cảnh – Nơi chia sẻ kinh nghiệm trồng và chăm sóc cây cảnh